Jak pomóc osobie w depresji?

Depresja wpływa nie tylko na nastrój, ale także zdolność do codziennego funkcjonowania w domu i miejscu pracy. Objawy łagodnej depresji u wielu osób pozostają niezauważone, kiedy jednak nasilają się mogą znacząco wpłynąć na życie chorego i jego bliskich. Jak pomóc osobie w depresji? Jak z nią rozmawiać? Na jakie objawy zwrócić uwagę, aby szybko rozpoznać chorobę?

Skąd się bierze depresja?

Dokładne mechanizmy rozwoju depresji nie zostały szczegółowo poznane, wiadomo jednak, że do wystąpienia choroby mogą przyczyniać się zarówno czynniki biologiczne, jak i psychologiczne oraz społeczne. Jeśli pierwsze objawy depresji pojawiają się na skutek silnie stresującego wydarzenia, np. rozwodu, utraty pracy, czy w wyniku utrzymujących się problemów mówimy o tzw. depresji egzogennej. Warto jednak pamiętać, że choroba może również pojawić się bez konkretnej przyczyny (depresja endogenna). U osób chorych na depresję obserwuje się zaburzenia w obrębie funkcjonowania neuroprzekaźników, które obejmują obniżony poziom serotoniny i noradrenaliny mających bezpośredni wpływ na nastrój, a także pojawianie się objawów somatycznych. Skłonność do występowania depresji może mieć podłoże genetyczne.

Pierwsze objawy depresji – jak je rozpoznać u bliskiej osoby

Depresja nazywana jest stanem długotrwałego obniżenia nastroju. Towarzyszą jej konkretne objawy fizyczne i zmiany w zachowaniu chorego, które warto zauważyć już na wczesnym etapie rozwoju. Co powinno zwrócić naszą uwagę?

Symptomem alarmowym mogą być pojawiające się problemy w pracy. Depresja często wiąże się z długotrwałym uczuciem zmęczenia. Towarzyszą jej także problemy ze snem i koncentracją. Nawet podstawowe czynności stają się dla chorego wyczerpujące, spada jego efektywność, częściej popełniane są błędy.

Niepokojące powinny być też znaczące zmiany w wyglądzie lub zachowaniu. Kiedy przyjaciel, który do tej pory był osobą bardzo aktywną, nagle traci zainteresowanie ulubionymi zajęciami, warto zwrócić uwagę na jego samopoczucie. Pierwsze objawy depresji mogą spowodować wycofanie się z życia towarzyskiego. U niektórych osób depresja może też wzmagać chęć do praktykowania różnego rodzaju ryzykownych zachowań, zagrażających zdrowiu i życiu, np. sporty ekstremalne, bardzo szybka jazda samochodem.

Do objawów, które można zaobserwować gołym okiem należą zaburzenia apetytu i związany z nimi nagły spadek lub przyrost wagi. Część osób chorych przestaje również dbać o swój wygląd zewnętrzny, co jest najłatwiej zauważalne, gdy w przeszłości przykładały do niego dużą uwagę.

W przebiegu depresji choremu towarzyszą negatywne myśli i uczucia. Ludzie cierpiący na depresję często czują się smutni, sfrustrowani, nieszczęśliwi. Towarzyszy im przekonanie, że są bezwartościowi i mają obniżone poczucie własnej wartości. Dostrzegają w swoim życiu przede wszystkie negatywne aspekty i w wielu przypadkach obwiniają siebie za porażki, jakich doświadczyli. Przejawy tego typu emocji mogą pojawić się w trakcie prowadzonych rozmów. Poważnym objawem depresji jest też anhedonia, czyli utrata zdolności do odczuwania przyjemności zarówno w sferze fizycznej, jak i emocjonalnej, która zwykle rozwija się stopniowo.

Bóle somatyczne w depresji

Depresja najczęściej kojarzona jest ze złym stanem psychicznym chorego – pesymizmem, smutkiem, wyczerpaniem. Tymczasem jednym z pierwszych objawów depresji mogą być dolegliwości bólowe. W przebiegu choroby mogą pojawić się bóle różnych części ciała: głowy, pleców, brzucha, mięśni, stawów. Najczęściej w przypadku zgłaszania tego typu dolegliwości w gabinecie lekarza pierwszego kontaktu, pacjent kierowany jest na podstawowe badania: krwi, moczu, poziomu cukru czy hormonów tarczycy. Kiedy okazuje się, że wyniki są prawidłowe i wykluczają istnienie innych chorób przewlekłych, warto rozważyć możliwość wystąpienia epizodu depresyjnego. Bóle somatyczne w depresji są związane ze zmianą poziomu neuroprzekaźników w organizmie. Obniżony poziom noradrenaliny sprawia, że pacjenci z depresją bardziej intensywnie odczuwają ból, czego efektem są zgłaszane dolegliwości.

Jak wspierać osobę z depresją?

Epizody depresyjne wiążą się z dużym poczuciem izolacji i osamotnienia. Obecność drugiej osoby jest dla chorego bardzo ważna i może pomóc w powrocie do zdrowia. Wiele osób zastanawia się jednak, jak wspierać osobę z depresją?

• Czas spędzany z drugą osobą zmniejsza poczucie osamotnienia. Chory nie zawsze jest chętny do rozmowy, można go do niej delikatnie nakłaniać, ale bez wywierania silnego nacisku. Osobie chorej warto opowiedzieć o swoich obserwacjach, wspominając np. o tym, że jej zachowanie w ostatnim czasie uległo zmianie. Pytania: „Jak się czujesz” lub „Jak mogę Ci pomóc” również są pomocne w nawiązaniu kontaktu. Czasem jednak rozmowa jest niemożliwa, wtedy wystarczy sama obecność.
• Wsparcie można okazać nie tylko słowem, ale także czułym gestem, przytulając chorego lub trzymając go za rękę. Osoba chora potrzebuje bezwarunkowej akceptacji. Warto powtarzać jej, że jest dla nas ważna i będziemy ją wspierać.
• Depresja odbiera energię i chęci do podejmowania codziennych obowiązków. Pomoc choremu może mieć więc wymiar bardzo praktyczny i polegać na posprzątaniu mieszkania, przygotowaniu posiłku, zrobieniu zakupów.
• Do chorego należy odnosić się z empatią. Osobie, która nigdy nie przeszła depresji, często trudno wyobrazić sobie stan, którego doświadcza pacjent. Rozmowa powinna być próbą zrozumienia jego emocji, bez oceniania ich.
• Aktywne słuchanie pomaga osobie chorej opowiedzieć o tym, co czuje. W trakcie rozmowy należy zapewnić komfortowe warunki do opowiadania o swoich emocjach, utrzymywać kontakt wzrokowy, nie przerywać.
• Jeśli pacjent czuje się zmęczony i odmawia np. udziału w spotkaniach ze znajomymi, nie należy go do tego przekonywać na siłę. Choremu można zaproponować formy aktywności, których będzie w stanie się podjąć. Na przykład krótki spacer w pobliżu domu.
• Dużym problemem może okazać się nakłonienie chorego do podjęcia leczenia. O ile dobrym pomysłem jest poruszanie tego tematu w rozmowie, nie należy bliskiej osoby zmuszać do wizyty u specjalisty. Lepszym rozwiązaniem będzie informowanie go o możliwych formach pomocy, przekazywanie kontaktów do zaufanych lekarzy, wspólne omawianie wątpliwości dotyczących leczenia.

Depresja może być chorobą śmiertelną, szczególnie jeśli chorym towarzyszą myśli samobójcze. W kontaktach z osobą chorująca, warto poruszyć także ten temat. Zadanie pytania wprost: „Czy chcesz zrobić sobie krzywdę?”, może pomóc drugiej osobie się otworzyć i udzielić potrzebnej pomocy. W nagłych sytuacjach, kiedy istnieje podejrzenie, że bliska osoba zamierza popełnić samobójstwo, należy kontaktować się pod numer alarmowym 112.

Czego nie mówić osobie z depresją?

Choć rozmowy z bliską osobą są bardzo ważnym elementem wspierającym leczenie depresji, źle przeprowadzone mogą negatywnie wpływać na samopoczucie chorego.

• „To nic takiego, poradzisz sobie”
  Częstą postawą bliskich wobec depresji jest bagatelizowanie problemu. Tymczasem to poważna choroba, która wymaga leczenia.
• „Weź się w garść, przestać narzekać”
  Osoba chora nie jest winna swojego stanu zdrowia. Depresja pojawia się niezależnie od jej woli, a w wielu przypadkach jej samodzielne pokonanie nie jest możliwe. Należy unikać stwierdzeń, które mogą obarczać chorego winą za jego złe samopoczucie.
• „Wszystko będzie dobrze”
  Takie słowa mogą być odebrane jako brak zrozumienia, a chory może poczuć się jeszcze bardziej osamotniony.
• „Chodź do klubu, wyjście do ludzi dobrze Ci zrobi”
  Dla osób z depresją nawet zwykłe codzienne czynności takie jak poranna toaleta mogą być dużym wyzwaniem. Nie należy namawiać ich do aktywności, które mogą być ponad ich siły.
• „Kiedy ja mam gorszy nastrój, to…”
  Dzielenie się własnymi doświadczeniami i udzielanie rad zwykle nie sprawdza się w odniesieniu do depresji. Sposoby na poprawę samopoczucie, które sprawdzają się w trakcie zwykłej chandry często nie znajdują zastosowania przy chorobie. Dodatkowo w obliczu takich rad chory może poczuć się niezrozumiany. Dzielenie się doświadczeniami może pomóc w przypadku rozmów z osobami, które w przeszłości chorowały na depresję.
• „Przesadzasz”
  Emocje, o których opowiada osoba chora, mogą wydawać się przesadzone. Nie należy jednak im zaprzeczać, ale wysłuchać tego, co chory ma do powiedzenia.

W pomoc drugiej osobie warto włączyć również inne osoby – członków rodziny, przyjaciół. Leczenie depresji bywa procesem długotrwałym. Wspieranie chorego wyłącznie przez jedna osobę, może być dla niej dużym obciążeniem.

Kto leczy depresję – psycholog czy psychiatra?

Aby rozpoznać depresję warto w pierwszej kolejności wybrać się do psychiatry, który postawi diagnozę. Skorzystanie z konsultacji psychiatrycznej nie wymaga posiadania skierowania. W razie potrzeby lekarz psychiatra może przepisać leki antydepresyjne oraz wystawić pacjentowi zwolnienie lekarskie.

Jeśli pacjent nie ma możliwości, aby skorzystać z wizyty u psychiatry, dobrym pomysłem będzie umówienie się na wizytę do lekarza pierwszego kontaktu. Depresja bywa skutkiem ubocznym stosowanych leków, może też występować w przebiegu chorób przewlekłych takich jak nadciśnienie, cukrzyca, niedoczynność tarczycy. Co więcej, występowanie łagodnych epizodów depresyjnych często mylone jest z innymi chorobami ze względu na niespecyficzne objawy takie jak zmęczenie czy bóle różnych części ciała. Zlecając podstawowe badania lekarz rodzinny może pomóc w postawieniu trafnej diagnozy.

W przebiegu depresji psychoterapię najczęściej stosuje się w połączeniu z leczeniem farmakologicznym. Wspomaga jego efektywność, może także zmniejszać ryzyko nawrotu choroby. W przypadkach, w których nie jest konieczne przyjmowanie leków, może być też jedyną formą leczenia np. w łagodnych epizodach depresyjnych, u dzieci i młodzieży.

Jak wspomagać leczenie depresji?

Wsparcie najbliższych pomaga chorym szybciej wrócić do zdrowia. Co jeszcze może w korzystny sposób wpływać na efekty prowadzonego leczenia?

Sen

Organizm potrzebuje około 7-8 godzin snu każdego dnia, aby w pełni się zregenerować. Długotrwały brak snu obniża odporność i zwiększa ryzyko występowania zaburzeń psychicznych. Problemy ze snem często też są jednym z objawów depresji. Pacjenci zwykle mało śpią i budzą się we wczesnych godzinach porannych. W przebiegu depresji może pojawić się również nadmierna senność.

Redukcja stresu

Długotrwały stres niekorzystnie oddziałuje zarówno na zdrowie fizyczne, jak i psychiczne. Zachowywanie równowagi pomiędzy życiem prywatnym i zawodowym czy różnego rodzaju techniki relaksacyjne pomagają ograniczyć jego negatywny wpływ.

Aktywność fizyczna

Sport pomaga w utrzymaniu zarówno doskonałej kondycji fizycznej, jak i psychicznej. Aktywność fizyczna pobudza produkcję endorfin oraz serotoniny. Korzystnie wpływa na samopoczucie i jest doskonałym sposobem na rozładowanie napięcia. Pozwala oderwać się od negatywnych myśli, może też redukować trudności z zasypianiem.

Dieta

Pełnowartościowa dieta dostarcza organizmowi składników odżywczych niezbędnych do zachowania zdrowia i prawidłowego funkcjonowania. Z punktu widzenia zdrowia psychicznego warto zwrócić uwagę przede wszystkich na obecność w diecie składników takich jak:

• Kwasy tłuszczowe omega-3

U osób chorujących na depresje obserwuje się obniżony poziom kwasów omega-3, których źródłem w diecie są przede wszystkim tłuste ryby morskie. Wysoki poziom kwasów omega-6, przy jednoczesnym obniżonym poziomie omeg-3 nasila ryzyko rozwoju stanów zapalnych i zaburzeń nastroju. Prowadzone są badania, które wskazują, że kwasy omega-3 mogą wspomagać działanie niektórych leków antydepresyjnych oraz łagodzić objawy choroby.

• Witaminy z grupy B

Witaminy z grupy B regulują metabolizm energetyczny, działają uspokajająco i ochronnie na układ nerwowy. Osoby, które nie jedzą mięsa powinny zwrócić uwagę przede wszystkim na prawidłowy poziom witaminy B12, z kolei u osób narażonych na długotrwały stres może występować niedobór kwasu foliowego. Brak witaminy B6 w organizmie sprzyja występowaniu stanów depresyjnych, chorób nowotworowych, niedokrwistości.

• Magnez

Ryzyko występowania depresji nasila również niedobór magnezu. Może powodować uczucie niepokoju, lęku, zwiększać podatność na stres. Być przyczyną zaburzeń snu oraz koncentracji.

Zioła

Naturalne zioła stosowane są w leczeniu depresji przebiegającej w stopniu lekkim lub umiarkowanym. Należy jednak pamiętać, że zioła mogą wchodzić w interakcje z przyjmowanymi lekami i wzmacniać lub osłabiać ich działanie. Przed zastosowaniem ziół należy więc skonsultować się z lekarzem.

• Dziurawiec zwyczajny – jest inhibitorem wychwytu zwrotnego serotoniny. Zawiera hiperycynę oraz składniki wspomagające jej działanie hiperforynę, hiperozyd, rutynę, kwercetynę, garbniki, witaminy A i C. Wyższy poziom serotoniny korzystnie wpływa na nastrój, koncentrację, sen, zapobiega objawom depresji takim jak zmęczenie czy niepokój.
• Rożeniec górski
  Należy do roślin nazywanych adaptogenami. Zmniejsza podatność organizmu na stres, przywraca równowagę emocjonalną, redukuje negatywny wpływ stresu na funkcjonowanie organizmu. Różeniec górski działa także pobudzająco i wspomaga funkcje poznawcze – pamięć, koncentrację.
• Kozłek lekarski (waleriana)
  Wykazuje działanie uspokajające i przeciwlękowe. Poprawia jakość snu i zapobiega wybudzaniu się w nocy. Reguluje aktywność centralnego układu nerwowego, pomaga wyciszyć nerwy, działa rozluźniająco także na mięśnie.

Powyższe metody mogą nie tylko wspomagać leczenie osób chorych, ale sprawdzą się również w ramach profilaktyki występowania stanów depresyjnych.

Przeczytaj także: „Czym jest depresja poporodowa? Jak ją rozpoznać?”