Jak pozbyć się otyłości brzusznej?

W przypadku kobiet najczęściej mówi się o figurze typu jabłko, z kolei wśród panów popularność zyskało określenie „mięsień piwny”. Gromadzenie się tkanki tłuszczowej w okolicy brzucha to problem, który niesie ze sobą ryzyko rozwoju chorób układu sercowo-naczyniowego i innych poważnych konsekwencji dla zdrowia. Jak pozbyć się otyłości brzusznej? Kiedy rozważyć leczenie otyłości przy użyciu środków farmakologicznych lub zabiegów chirurgicznych?

Otyłość jest chorobą przewlekłą, która zagraża zdrowiu i wymaga podjęcia odpowiedniego leczenia. Definiuje się ją także jako stan, w którym tkanka tłuszczowa u kobiet wynosi więcej niż 25 %, a u mężczyzn – więcej niż 20%.

Aby określić stopień otyłości lub stwierdzić nadwagę nazywaną także stanem przedotyłościowym wykorzystuje się standaryzowany wskaźnik masy ciała BMI. Bardzo łatwo można go wyliczyć w domu, sprawdzając w jakim przedziale mieści się nasza waga i czy pozostaje w normie. BMI (Body Mass Index) określa stosunek masy ciała (w kilogramach) do wzrostu (w metrach) podniesionego do kwadratu i oblicza się go zgodnie ze wzorem:

BMI = masa / wzrost (do kwadratu)

Poniższa skala prezentuje normy dla osób dorosłych:

• < 16,0 wygłodzenie
• 16,0–16,9 wychudzenie
• 17,0–18,4 niedowaga
• 18,5–24,9 wartość prawidłowa
• 25,0–29,9 nadwaga
• 30,0–34,99 I stopień otyłości
• 35,0–39,99 II stopień otyłości
• ≥ 40,0 III stopień otyłości.

Istotna jest nie tylko ilość nagromadzonej tkanki tłuszczowej, ale także sposób jej rozmieszczenia. W zależności od miejsca, w jakim zlokalizowana jest tkanka tłuszczowa, wyróżnia się dwa typy otyłości:

• otyłość brzuszną
• otyłość pośladkowo-udową.

Do określania typu otyłości wykorzystywany jest kolejny wskaźnik, a mianowicie wskaźnik WHR (z ang. Waist to Hip Ratio). Wylicza się go na podstawie stosunku obwodu talii do obwodu bioder: WHR = obwód talii / obwód bioder Na występowanie otyłości brzusznej wskazuje WHR > 1 w przypadku mężczyzn oraz WHR > 0,8 w przypadku kobiet.

Otyłość brzuszna uznawana jest za bardziej niebezpieczną dla zdrowia, ponieważ generuje większe ryzyko rozwoju powikłań i chorób związanych z otyłością.

Otyłość brzuszna – przyczyny i zagrożenia z nią związane

Występowanie otyłości brzusznej wiąże się z nadmiernym gromadzeniem się tłuszczu trzewnego, który znajduje się znacznie głębiej od tłuszczu podskórnego. Tłuszcz trzewny chroni narządy wewnętrzne przed uszkodzeniami mechanicznymi. Kiedy jednak jest go zbyt dużo, stanowi dodatkowe obciążenie dla serca, wątroby czy nerek. Tłuszcz trzewny uczestniczy także w procesach metabolicznych i hormonalnych, a w przypadku występowania otyłości może powodować zaburzenia w ich funkcjonowaniu. Otyłość brzuszna jest jednym z czynników, które prowadzą do występowania tzw. zespołu metabolicznego oraz stanowi przyczynę utrzymującego się w organizmie przewlekłego stanu zapalnego. Zwiększa ryzyko rozwoju chorób układu krążenia i chorób nowotworowych. Powikłania występujące na skutek otyłości brzusznej to m.in.:

• cukrzyca typu 2
• insulinooporność
• nadciśnienie tętnicze
• miażdżyca
• choroby nowtoworowe
• choroba refluksowa
• kamica zółciowa
• bezdech senny
• zaburzenia płodności
• choroba zwyrodnieniowa stawów.

Warto mieć na uwadze, że nadmiar tłuszczu trzewnego może gromadzić się także u osób o prawidłowym współczynniku BMI i masie ciała nie przekraczającej uznanych norm. Dotyczy to osób o figurze typu jabłko.

Do nadmiernego gromadzenia się tkanki tłuszczowej dochodzi na skutek długotrwałego utrzymywania dodatniego bilansu kalorycznego, a więc dostarczania organizmowi większej ilości energii niż potrzebuje. Na rozwój otyłości brzusznej wpływ mają także czynniki genetyczne i środowiskowe. Utrzymywanie prawidłowej masy ciała utrudnia brak zdrowych nawyków żywieniowych oraz siedzący tryb życia, a także stres. Działanie kortyzolu, czyli hormonu stresu wytwarzanego przez nadnercza powoduje wzrost stężenia glukozy we krwi. Kiedy stres jest długotrwały, stale podniesiony poziom glukozy prowadzi do odkładania się tkanki tłuszczowej w okolicy brzucha. Na występowanie otyłości bardziej narażone są osoby cierpiące na choroby endokrynologiczne, jak np. niedoczynność tarczycy, które powodują spowolnienie metabolizmu. Podobnie jak otyłość może powodować występowanie insulinooporności, tak zaburzenia metabolizmu glukozy sprzyjają przybieraniu na wadze. Na przyrost tkanki tłuszczowej mogą ponadto wpływać przyjmowane leki takie jak np. sterydy oraz niektóre antydepresanty.

Otyłość brzuszna – jak z nią walczyć dzięki zmianie stylu życia?

Zdrowa dieta

Aby możliwa była utrata tkanki tłuszczowej, organizm musi wydatkować więcej energii niż ta, która jest mu dostarczana w posiłkach. W tym celu należy kontrolować kaloryczność przyjmowanych pokarmów, w tym także przekąsek i napojów. Codzienny bilans kaloryczny powinien być mniejszy niż zapotrzebowanie organizmu. Posiłki powinno się spożywać w regularnych odstępach czasu. Nie należy zapominać o śniadaniu, z kolei ostatni posiłek powinien być spożyty nie później niż 2 godziny przed snem. Należy przy tym unikać głodówek i restrykcyjnych diet, które prowadzą do efektu jo-jo.

W zdrowej diecie nie powinno zabraknąć źródeł białka takich jak np. chude mięso, nabiał, ryby oraz warzyw, owoców i produktów pełnoziarnistych bogatych w błonnik. Działanie błonnika pobudza perystaltykę jelit, zapobiega zaparciom i ogranicza wchłanianie cholesterolu. Nie należy całkowicie rezygnować z tłuszczu, w którym rozpuszczalne są witaminy A,D,E i K, ale mądrze wybierać jego źródło. Nasycone kwasy tłuszczowe sprzyjają rozwojowi miażdżycy i podnoszą poziom złego cholesterolu. Zaleca się ich ograniczenie na rzecz nienasyconych kwasów tłuszczowych obecnych m.in. w oliwie z oliwek czy orzechach. Szczególnie cenne są kwasy omega-3 obecne np. w oleju lnianym oraz rybach morskich. Działają przeciwzapalnie i wspomagają prawidłową pracę serca i układu krążenia. Potrawy warto przygotowywać samodzielnie, rezygnując z gotowych dań bogatych w sól i tłuszcze trans. Warto do nich stosować świeże zioła i przyprawy, które pobudzają metabolizm i korzystnie wpływają na trawienie jak np. imbir, cynamon, pieprz cayenne, kurkuma, papryczka chili.

Regularna dawka ruchu

Aktywność fizyczna pobudza metabolizm, korzystnie wpływa na trawienie i umożliwia spalenie dodatkowych kilogramów. Rodzaj ćwiczeń oraz poziom ich intensywności należy dobierać indywidualnie w zależności od kondycji i stanu zdrowia. Warto rozważyć np. nordic walking, taniec lub jazdę na rowerze. Na początek dobrym rozwiązaniem może być również spacer szybkim krokiem przez około 30 minut. Nadprogramowe kilogramy stanowią obciążenie dla stawów, stąd osobom z otyłością często poleca się pływanie lub aqua aerobic. W walce z nadmiarem tkanki tłuszczowej sprawdza się połączenie ćwiczeń cardio z treningiem siłowym. Osoby z większą masą mięśniowa spalają więcej kalorii. Wypracowane mięśnie pozwalają także kształtować sylwetkę i pomagają zachować jędrność skóry w trakcie odchudzania.

Sen i obniżenie poziomu stresu

Odpoczynek i odpowiednia ilość snu są ważne dla regeneracji mięśni. Pomagają także ograniczyć stres, a tym samym uniknąć podwyższonego poziomu kortyzolu i glukozy we krwi. Stan pobudzenia i napięcia emocjonalnego łagodzą napary i preparaty ziołowe np. z walerianą, miętą, szyszkami chmielu, melisą.

Jak leczyć otyłość brzuszną?

Zmiana stylu życia jest niezbędna, aby zmniejszyć ilość tkanki tłuszczowej. W przypadku otyłości i związanych z nią powikłań, do których m.in. należy zespół metaboliczny może jednak okazać się niewystarczająca. W przypadku, kiedy wskaźnik BMI jest większy lub równy 30 kg/m2 podejmowane jest leczenie farmakologiczne. Leki mogą być stosowane także u osób z BMI na poziomie większym lub równym 27 kg/m2 przy jednoczesnym występowaniu powikłań. W leczeniu otyłości stosuje się:

• Orlistat (Xenical) – hamuje aktywność lipazy – enzymu odpowiedzialnego za rozkład i trawienie tłuszczy. W rezultacie ogranicza wchłanianie tłuszczu o około 30-50%. Tłuszcz w niestrawionej postaci jest wydalany z organizmu. Lek zaleca się stosować w połączeniu z niskotłuszczową dietą. Jego działanie korzystnie wpływa zarówno na proces redukcji wagi, jak i stan gospodarki lipidowej organizmu.
• Mysimba – obecne w nim substancje aktywne: naltrekson i bupropion oddziałują na ośrodki głodu i sytości zlokalizowane w podwzgórzu. Działanie preparatu sprawia, że dłużej utrzymuje się uczucie sytości. Oddziałuje także na układ nagrody związany z odczuwaniem przyjemności z jedzenia. Może być pomocny u osób, u których bodźcem prowadzącym do zwiększonego spożycia pokarmów są negatywne emocje jak np. stres, a także cierpiących na zaburzenia odżywiania takie jak np. napadowe objadanie się. Obie substancje: naltrekson i bupropion wykorzystuje się także w leczeniu uzależnień.
• Saxenda – substancja aktywna preparatu liraglutyd została zarejestrowany zarówno jako lek dla osób dorosłych, jak i nastolatków w wieku od 12 do 17 lat. Jest analogiem glukagonopodobnego peptydu (GLP-1) i wspomaga leczenie otyłości. Jego działanie zwiększa uczucie sytości, jednocześnie ograniczając odczuwanie głodu. Zmniejsza apetyt, co ułatwia kontrolowanie ilości spożywanych pokarmów i wpływa korzystnie na redukcję wagi. Pierwotnie liraglutyd był substancją aktywną wykorzystywaną w celu obniżenia stężenia glukozy we krwi w przebiegu cukrzycy typu 2.

Przeczytaj także: „Skuteczne leki na odchudzanie – czy takie istnieją?”.

Innym rozwiązaniem, które można zastosować w trakcie leczenia otyłości brzusznej, gdy zdrowa dieta i aktywność fizyczna nie przynoszą oczekiwanych rezultatów są operacje bariatryczne.

Do przeprowadzenia zabiegu chirurgicznego kwalifikuje się osoby z BMI powyżej 40 lub powyżej 35 kg/m2, które zmagają się z chorobą należącą do powikłań otyłości jak np. cukrzyca lub nadciśnienie tętnicze. W zależności od stanu zdrowia, rodzaju przyjmowanych leków czy stopnia otyłości lekarz kwalifikuje pacjenta do przeprowadzenia jednego z czterech rodzajów operacji bariatrycznych. Są nimi:

• rękawowa resekcja żołądka
• by-pass żołądkowy (wyłączenie żołądkowo-jelitowe)
• opaski żołądkowe
• balon żołądkowy.

Jednocześnie należy wykluczyć istnienie przeciwwskazań do zabiegu, jak np. choroba nowotworowa, choroba wrzodowa żołądka, choroba zapalna przewodu pokarmowego, poważne choroby układu sercowo-naczyniowego i układu oddechowego. Aby operacja mogą przynieść oczekiwane efekty, niezbędna jest ścisła współpraca z lekarzem i przestrzeganie zasad zalecanej diety. Uzasadnione podejrzenie braku gotowości psychicznej do zmiany stylu życia lub braku współpracy ze strony pacjenta (np. na skutek uzależnienia lub zaburzeń psychicznych) może całkowicie wykluczyć z zabiegu.

Więcej informacji w artykule: „Operacje bariatryczne. Dla kogo ten rodzaj leczenia otyłości jest odpowiedni?”