Podbiał pospolity – właściwości lecznicze i zastosowanie
Podbiał pospolity – opis botaniczny rośliny
- wieloletnia bylina o długich i płytko rozchodzących się pod ziemią kłączach
- tworzy zwarte kępy
- pędy kwiatowe osiągają wysokość do 20 cm i są okryte licznymi klinowatymi łuskami, na ich szczycie znajdują się pojedyncze kwiatostany w formie koszyczka o średnicy do 2,5 centymetra
- kwiaty są złocistożółte – ich płatki na brzegach są języczkowate, a w środku rurkowate
- owocem jest niełupka
- kwitnie na przełomie marca i kwietnia
- po przekwitnięciu pojawiają się liście odziomkowe, które osiągają od 10 do 15 centymetrów długości. Mają kształt okrągławo-sercowaty i są unerwione oraz delikatnie postrzępione. Młode liście są w całości pokryte kutnerem, czyli gęstymi i splątanymi włoskami. Na starszych liściach kutner pozostaje tylko na spodniej stronie
- cała roślina ma posmak śluzowaty i słabo wyczuwalny zapach
Podbiał pospolity – gdzie rośnie?
Omawiana bylina jest rozpowszechniona w całej Europie, Afryce Północnej oraz Azji Północnej i Zachodniej, a do Ameryki została prawdopodobnie przywieziona z Europy. Najczęściej można ją spotkać nad brzegami wód, przy przydrożnych rowach oraz na nieużytkach. Podbiał jest rośliną ruderalną, co oznacza, że może rosnąć w środowisku zmienionym przez człowieka, na przykład na: opuszczonych budowach, hałdach ziemi, gruzowiskach, a nawet na chodnikach i parkingach. Preferuje wilgotną i gliniastą lub zwięzłą glebę o odczynie zasadowym.
Podbiał pospolity – kiedy zbierać?
Surowcem leczniczym pozyskiwanym z podbiału są najczęściej liście i kwiaty. Koszyczki kwiatowe zbiera się w miarę możliwości bez szypułek na przełomie marca i kwietnia, przed całkowitym rozkwitnięciem kwiatów. Liście ścina się bez ogonków od maja do lipca. Zbiera się wyłącznie młode i zdrowe egzemplarze bez uszkodzeń i przebarwień. Należy zwrócić uwagę, aby nie pomylić liści podbiału z liśćmi lepiężnika (z łac. Petasites Mill.), ponieważ są do siebie bardzo podobne. W związku z tym nie dziwi fakt, że wiele osób wpisuje w przeglądarkę internetową: podbiał pospolity liść. Podobnie, jak w przypadku innych ziół, podbiał zbiera się z miejsc oddalonych od zanieczyszczeń i spalin.
Jak suszyć podbiał pospolity?
Zebrane kwiaty i młode liście podbiału są bardzo delikatne i wrażliwe na uszkodzenia. Po ścięciu powinny być włożone na przykład do koszyka, tak, aby miały odpowiednio dużo miejsca, dzięki temu się nie posklejają i nie zaparzą. Zarówno kwiaty, jak i liście rozkłada się cienką warstwą na tacce i suszy w suchym, ciemnym i przewiewnym miejscu. Można je również ususzyć przy pomocy delikatnie uchylonego piekarnika z temperaturą ustawioną na 40˚C. Gotowy susz nie ma zapachu i charakteryzuje się gorzkim oraz śluzowatym smakiem. Należy go przechowywać w szczelnie zamkniętych pojemnikach w nienasłonecznionym miejscu.
Napar z podbiału – jak zrobić i do czego stosować?
Domowy napar z podbiału jest najczęściej wykorzystywany podczas suchego kaszlu, chrypki i uczucia suchości w gardle. Jest także pomocny dla palaczy, którzy zmagają się z podrażnionymi przez tytoń drogami oddechowymi. Taki napar może być również stosowany podczas wracania do sił po przebytej grypie oraz w nieżytach gardła i jamy ustnej.
Składniki:
- 1 łyżka liści podbiału
- 1 szklanka wody
Przygotowanie:
Liście podbiału należy zalać wodą, przykryć pokrywką i zagotować. Następnie zmniejszyć moc palnika na minimum i gotować jeszcze przez kilka minut. Gorący napar odstawiamy na kwadrans, aby się zaparzył. Po tym czasie odcedzamy go i pijemy po kilka łyżek stołowych między posiłkami. W przypadku braku poprawy lub pogorszenia się zdrowia należy skontaktować się z lekarzem i poinformować go o domowej kuracji oraz przyjmowanych lekach, również tych wydawanych bez recepty.
Podbiał pospolity właściwości
Surowcem pozyskiwanym z podbiału są zarówno jego kwiaty, jak i liście. Poniżej został omówiony skład chemiczny każdego z tych elementów.
Kwiaty
Kwiaty podbiału zawierają w swoim składzie olejki eteryczne; flawonoidy o działaniu antyoksydacyjnym; śluzy łagodzące podrażnioną śluzówkę jamy ustnej, gardła lub krtani; gorycze wykazujące właściwości wykrztuśne i przeciwzapalne; karoteny, które są prekursorem witaminy A i wspierają układ odpornościowy; oraz garbniki działające ściągająco i antybakteryjnie.
Liście
W liściach znajdują się w znacznej ilości śluzy, które działają także osłonowo; garbniki, które dodatkowo wspierają układ pokarmowy i mają właściwości antybakteryjne; olejki eteryczne, flawonoidy, czyli naturalne antyoksydanty; fitosterole o właściwościach przeciwzapalnych; kwas galusowy, który wykazuje między innymi działanie odkażające i przeciwzapalne; cholina wspiera prawidłową pracę wątroby; inulina, czyli naturalny prebiotyk, wspomaga florę jelit; gorycze i sole mineralne w postaci cynku, manganu i potasu.
W liściach jest mniej olejku eterycznego niż w kwiatach, a więcej śluzu i goryczy w postaci tussilaginy, czyli jednego z głównych związków aktywnych w podbiale, który ułatwia ewakuację śluzu z układu oddechowego. Ekstrakt z liści można znaleźć w aptecznych preparatach, na przykład w Pyrosalu.
Podbiał pospolity zastosowanie
Podbiał dzięki bogatemu składowi wspiera odporność i układ oddechowy, a także prawidłową pracę jelit. Dzięki swoim właściwościom jest składnikiem aptecznych mieszanek czy Balsamu Jerozolimski Forte. Poniżej przedstawiliśmy właściwości i zastosowanie podbiał w domowych warunkach.
Wykrztuśne i osłaniające
Roślina była już w starożytności wykorzystywana, jako środek wykrztuśny, pierwszy człon jej nazwy tussis, po łacinie oznacza właśnie kaszel. W medycynie ludowej napar z podbiału był stosowany jako środek do rozrzedzana flegmy. Nic więc dziwnego, że Tussilago farfara L. jest składnikiem pastylek na gardło Herbitussin Tymianek i Podbiał. Roślina jest bogata w śluzy, które tworzą ochronną powłokę na powierzchni błon śluzowych, przez co zmniejszają jej mechaniczne podrażnienia i hamują odruch kaszlu. Kwiaty podbiału w porównaniu do liści mają mocniejsze działanie przeciwskurczowe na mięśnie gładkie górnych dróg oddechowych, co przekłada się na efektywniejsze odkrztuszanie plwociny.
Przeciwzapalne i rozkurczowe
Podbiał dzięki właściwościom przeciwzapalnym może być stosowany jako środek pomocniczy podczas zapalenia oskrzeli, łagodząc objawy choroby. Roślina działa rozkurczowo na mięśnie gładkie dróg oddechowych, przez co może minimalizować objawy astmy.
Wspierające układ pokarmowy
Roślina wykazuje właściwości ściągające, dzięki czemu może być stosowana do łagodzenia objawów biegunki lub innych dolegliwości jelitowo-żołądkowych. Kwiaty podbiału pobudzają także apetyt.
Wspomagające leczenie ran
Z podbiału przygotowuje się wywar, który między innymi jest wykorzystywany do okładów dla ran, które trudno się goją, wrzodów i wyprysków skórnych, a także podczas stłuczeń, otarć skórnych oraz ukąszenia owadów. Dokładnie umyte świeże liście podbiału można przykładać do obrzęków, żył w stanie zapalnym, obrzmiałych węzłów chłonnych oraz stawów, którym doskwierają dolegliwości bólowe.
Kosmetyczne
Podbiał może być wykorzystywany do uelastyczniania i zmiękczania skóry. Dzięki swoim właściwościom przywraca skórze jędrność i usuwa z jej powierzchni plamy oraz stany zapalne. Z roztartych świeżych liści podbiału można przygotować domową maseczkę, dedykowaną do pielęgnacji skóry tłustej. Odwar z zioła stanowi aromatyczny dodatek do kąpieli, można nim myć głowę, zwłaszcza gdy wypadają nam włosy lub zmagamy się z łupieżem. Jest również stosowany do przemywania twarzy.
Właściwości lecznicze podbiału pospolitego są bogate, dlatego roślina stanowi składnik wielu mieszanek aptecznych, leków i suplementów. Odpowiednio spreparowany surowiec, jakim są kwiaty i liście mogą być stosowane zewnętrznie, jak i wewnętrznie. Roślina jest wykorzystywana do celów zdrowotnych, jak i kosmetycznych. Dawniej pobiał znajdował swoje miejsce również w kuchni – jego liście dodawano do zup lub przyrządzano je na wzór szpinaku. W literaturze podbiał występuje także pod nazwami: boże liczko, końskie kopyto, ośla stopa, kniat, białodrzew i korzeniec.
Źródła:
1. D. Tuszyńska-Kownacka, T. Starek, „Zioła w polskim domu”, Wydawnictwo Warta, Warszawa 1987, Wydanie I, str. 168-170
2. F. Starý i V. Jirásek, „Rosliny Lecznicze, Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne”, Warszawa 1979, Wydanie II, str. 208
3. J. Moszowicz, „Przewodnik do oznaczenia krajowych roślin zielarskich”, Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne”, Warszawa 1985, Wydanie II, str. 389-390
4. J. Volák, J. Stodola, „Rośliny Lecznicze”, Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne”, Warszawa 1987, str. 296
5. P. Piotrowska, M. Wojcińska, I. Matławska, „Podbiał pospolity (Tussilago farfara L.)”, Czytelnia Medyczna, https://www.czytelniamedyczna.pl/5403,podbia-pospolity-tussilago-farfara-l.html, [Dostęp dn. 14-05-2024 r.]
Jestem miłośniczką świadomego odżywiania, ziół leczniczych i domowych sposobów na dbanie o zdrowie i urodę. Pasjonują mnie również tematy związane z prawidłową postawą ciała oraz zdrowiem i rozwojem dzieci. W tekstach, które przygotowuję dla Czytelników, zawieram merytoryczną wiedzę, popartą badaniami i materiałami źródłowymi. Dzielę się również swoim doświadczeniem, przepisami kulinarnymi i praktycznymi poradami. Zależy mi na tym, aby teoretyczna wiedza została „podana” w przystępny sposób i odnosiła się do naszego codziennego życia.
