Dziurawiec zwyczajny właściwości i zastosowanie w domu
Łacińska nazwa dziurawca to Hypericum perforatum L. W Polsce można go również spotkać pod nazwą ziele świętego Jana i świętojańskie ziele, a wynika to z faktu, że zaczyna kwitnąć w okolicach dnia świętego Jana. Jego walory lecznicze były znane już w starożytności. Hipokrates i Dioskurydes polecali dziurawiec do leczenia ran i oparzeń, zaburzeń nerwowych, a także do wsparcia układu pokarmowego.
Dziurawiec zwyczajny – opis botaniczny
- wieloletnia bylina, która w zależności od stanowiska osiąga do 60 centymetrów wysokości
- ma obficie rozgałęzione kłącze, z którego wyrastają pędy kwiatonośne i płonne
- łodygi są prosto wzniesione ku górze i silnie rozgałęzione
- liście naprzeciwległe mają eliptyczny kształt
- blaszka liściowa wydaje się dziurkowana, stąd nazwa dziurawiec
- na powierzchni liści znajdują się małe kropki, które faktycznie są zbiornikami z hiperycyną
- wspomniane ciemne punkty występują także na szczytach i brzegach płatków korony oraz kielicha kwiatów
- kwiaty są żółtego koloru o promieniście rozłożonych pięciu płatkach ze sterczącymi pręcikami
- owocem jest torebka o 3 komorach
- świeże pąki, kwiaty lub liście po roztarciu wydzielają ciemnoczerwony sok, który barwi skórę.
Dziurawiec zwyczajny występowanie
Hypericum perforatum L. jest rośliną ruderalną, którą można spotkać zarówno w Europie, jak i Azji (nie wliczając dalekiej północy), Ameryce Północnej, Australii oraz w północnej części Afryki. W Polsce dziurawiec jest rośliną pospolitą, występującą zarówno na niżu, jak i terenach podgórskich. Preferuje suche łąki, skraje lasów, a także ugory. Co interesujące, w Europie występują 44 gatunki dziurawca, a na terenie Polski rośnie tylko 9.
Co zawiera dziurawiec?
Najistotniejszym składnikiem aktywnym dziurawca jest hiperycyna, która wykazuje właściwości antydepresyjne. W związku z tym roślina często jest wykorzystywana do produkcji naturalnych antydepresantów. Hiperycyna jest słabo rozpuszczalna w wodzie, natomiast dobrze rozpuszcza się w olejach i alkoholu. Dziurawiec zawiera również garbniki, które mogą działać przeciwbiegunkowo, bakteriostatycznie oraz przeciwkrwotocznie. Z flawonoidów godnymi uwagi są – hiperforyna wpływająca moczopędnie na organizm; oraz rutyna i kweretycyna, które uszczelniają naczynia włosowate. Następnymi składnikami są olejki eteryczne, żywice oraz kwasy organiczne – między innymi kawowy, chlorogenowy i p-kumarowy. Dziurawiec zawiera również cholinę, która może mieć pozytywny wpływ na naszą wątrobę oraz samopoczucie. Kolejnymi składnikami aktywnymi są pektyny, magnez oraz witaminy A i C. W nasionach znajduje się hiperforyna o właściwościach antybiotycznych.
Dziurawiec zwyczajny zastosowanie – w farmakologii i zielarstwie
W lecznictwie domowym dziurawiec może być używany zarówno wewnętrznie, jak i zewnętrznie.
Działanie wewnętrzne
Dziurawiec wykazuje właściwości rozkurczowe, żółciopędne, przeciwbakteryjne i ściągające. Działa również uspokajająco, przez co jest składnikiem preparatów łagodzących stany nerwowe, na przykład Intractum Hyperici Phytopharm. Może być stosowany podczas nocnego moczenia na tle nerwicowym, a także zaburzeń klimakterycznych. Z kolei przy ogólnym osłabieniu organizmu dziurawiec wpływa pobudzająco i tonizująco. Co istotne, roślina może regulować poziom serotoniny w mózgu, potocznie nazywanej „hormonem szczęścia”.
Działanie zewnętrzne
Ziele dziurawca zwyczajnego może być stosowane w formie soku lub wyciągu olejowego na trudno gojące się rany, oparzenia i odmrożenia, a także na egzemy, liszaje oraz blizny.
Napar z dziurawca może być pomocniczo używana do płukania gardła i jamy ustnej, na przykład podczas stanów zapalnych przyzębia.
Należy pamiętać, że przed zastosowaniem dziurawca podczas domowych kuracji, zalecana jest konsultacja z lekarzem.
Dziurawiec — na co pomaga?
Hypericum perforatum może być pomocniczo stosowane podczas:
- łagodnych stanów depresyjnych i lękowych – tu pomocne mogą okazać się tabletki z dziurawca
- nerwobóli
- trudności z zaśnięciem spowodowanych przez stres
- problemów z przewodem pokarmowym i żołądkiem oraz wątrobą
- stanów zapalnych dróg żółciowych i kamienicy żółciowej
- gojenia się ran, oparzeń, odmrożenia i owrzodzeń
- uderzeń gorąca i wahań nastroju spowodowanych przez menopauzę
- stanów zapalnych gardła i jamy ustnej.
Jak suszyć dziurawiec i kiedy zbierać?
Ziele dziurawca zbiera się od początku kwitnienia rośliny, aż do jej całkowitego rozkwitu, czyli od czerwca do września. Dzień zbiorów powinien być słoneczny i suchy. Ścinamy wierzchołki pędów, wybierając rośliny, które nie są zdrewniałe i nie mają przekwitłych kwiatów. Pozyskany surowiec należy związać w luźne pęczki, a następnie suszyć w zacienionym i przewiewnym miejscu, na przykład na strychu. Inną opcją suszenia jest wykorzystanie delikatnie uchylonego piekarnika, ustawionego na maksymalnie 40 stopni Celsjusza. Dziurawca nie należy suszyć na słońcu, ponieważ może stracić nie tylko swój kolor, ale i właściwości lecznicze.
Gotowy susz należy włożyć do szczelnych pojemników, zalecamy szklane i schować do ciemnej szafki, na przykład w kuchni.
Odwar z dziurawca — jak zrobić?
Napój z dziurawca może być stosowany jako domowy środek na trawienie lub do płukania jamy ustnej.
Składniki
- 1 łyżka suszonego ziela dziurawca
- 1 szklanka gorącej wody
Przygotowanie
Łyżkę suszonego dziurawca zalewamy wodą i gotujemy (nie doprowadzając do wrzenia) przez około 3 do 5 minut. Następnie całość parzymy pod przykryciem przez około 10 minut. Napój przed podaniem należy przecedzić. Można go stosować jako naturalny środek żółciopędny i pobudzający trawienie. W tym celu podaje się go 2 do 3 razy dziennie po 1/3 lub ½ szklanki przed jedzeniem. Tak przygotowanym odwarem można po przestudzeniu płukać jamę ustną, a także przemywać nim skórę przy stanach zapalnych i zranieniach.
W przypadku braku poprawy zdrowia lub jego pogorszenia należy zaprzestać stosowanie odwaru z dziurawca i pilne skonsultowanie się z lekarzem.
Napar z dziurawca – przepis
Wieczorem w celu wzmocnienia systemu nerwowego, można na 30 minut przed snem wypić pół szklanki naparu z dziurawca.
Składniki
- 1 łyżka suszonego ziela dziurawca
- 1 szklanka wrzątku
Przygotowanie
Do szklanki należy wsypać susz z dziurawca, zalać wrzątkiem, przykryć i odstawić na 20 minut do zaparzenia. Następnie całość przecedzamy i napój jest gotowy do wypicia.
W przypadku braku poprawy zdrowia lub gdy uznamy, że nasz stan uległ pogorszeniu, zalecamy pilną konsultację ze specjalistą.
Jak zrobić olejek z dziurawca?
Olej z dziurawca ma właściwości gojące i wygładzające skórę. Może być stosowany do masażu kręgosłupa lub podczas bólów stawów. Przed jego samodzielnym zastosowaniem zaleca się konsultację ze specjalistą.
Składniki
- 1 szklanka świeżych kwiatów i pączków dziurawca
- odrobina spirytusu
- 2 szklanki oliwy z oliwek
Przygotowanie
Świeże kwiaty i pączki dziurawca należy delikatnie skropić spirytusem. A następnie wsypać do dużego słoja i zalać oliwą z oliwek. Tak przygotowany macerat odstawiamy na 3 do 4 tygodni do naciągnięcia, pamiętając, aby codziennie wstrząsnąć pojemnikiem. Po wskazanym czasie olej odcedzamy i pozostawiamy na kuchennym blacie, aby się sklarował i nabrał głębokiego koloru.
W przypadku wystąpienia podrażnienia skóry zalecamy zaprzestać stosowania oleju z dziurawca. A w następnym kroku konsultację z lekarzem.
Dziurawiec – przeciwskazania
Przed pierwszym zastosowaniem dziurawca zaleca się konsultację z lekarzem, ponieważ może on wchodzić w liczne interakcje z przyjmowanymi lekami zwłaszcza przeciwdepresyjnymi, przeciwwirusowymi, przeciwkrzepliwymi oraz doustnymi środkami antykoncepcyjnymi.
Z ostrożnością należy przyjmować preparaty z dziurawca, ponieważ mogą one spowodować uczulenie na światło. W efekcie czego istnieje ryzyko, że po dłuższej ekspozycji skóry na słońce pojawią się na niej pęcherze lub podrażnienia.
Dziurawca nie powinny używać osoby uczulone na to ziele.
Dziurawiec zwyczajny – podsumowanie
Reasumując, ziele dziurawca powszechnie występuję w Polsce. Jest cenionym surowcem w ziołolecznictwie, jak i w przemyśle farmaceutycznym. Ma właściwości rozkurczowe i działa rozszerzająco na jelita i żyły obwodowe. Cechują go też właściwości żółciopędne, ściągające oraz uspokajające. W domowych warunkach można z niego przygotować między innymi napar, odwar oraz olejek. Przed rozpoczęciem ziołowej kuracji zaleca się konsultację z lekarzem, aby sprawdzić, czy dziurawiec nie wejdzie w interakcje z przyjmowanymi lekami. Zaleca się zachowanie ostrożności podczas stosowania dziurawca, ponieważ może on wywołać podrażnienie skóry.
Źródła:
1. A. Kowalczyk , F. Błaszczyk, A. Orońska, „Ryzyko wystąpienia interakcji pomiędzy lekami a preparatami pochodzenia roślinnego wśród pacjentów objętych opieką paliatywną i hospicyjną”, Medycyna Paliatywna 2014; 6(3), https://www.termedia.pl/Ryzyko-wystapienia-interakcji-pomiedzy-lekami-a-preparatami-pochodzenia-roslinnego-wsrod-pacjentow-objetych-opieka-paliatywna-i-hospicyjna,59,23946,1,0.html, Dostęp dn. 19-06-2024 r.
2. D. Tuszyńska-Kownacka, T. Starek, „Zioła w polskim domu”, Wydawnictwo Warta, Warszawa 1987, Wydanie I, str. 87-90
3. J. Moszowicz, „Przewodnik do oznaczenia krajowych roślin zielarskich”, Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne”, Warszawa 1985, Wydanie II, str. 214-215
4. J. Volák, J. Stodola, „Rośliny Lecznicze”, Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne”, Warszawa 1987, str. 177
5. S. Turek, „Ziele dziurawca zwyczajnego – składniki czynne i potencjalne zastosowania lecznicze”, Czytelnia Medyczna, https://www.czytelniamedyczna.pl/2579,ziele-dziurawca-zwyczajnego-skladniki-czynne-i-potencjalne-zastosowania-lecznic.html, Dostęp dn. 19-06-2024 r.
6. W. Olechnowicz-Stępień, E. Lamer-Zarawska, „Rośliny lecznicze stosowane u dzieci”, wydaw. Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich, Warszawa 1986 r., str. 87-90
Jestem miłośniczką świadomego odżywiania, ziół leczniczych i domowych sposobów na dbanie o zdrowie i urodę. Pasjonują mnie również tematy związane z prawidłową postawą ciała oraz zdrowiem i rozwojem dzieci. W tekstach, które przygotowuję dla Czytelników, zawieram merytoryczną wiedzę, popartą badaniami i materiałami źródłowymi. Dzielę się również swoim doświadczeniem, przepisami kulinarnymi i praktycznymi poradami. Zależy mi na tym, aby teoretyczna wiedza została „podana” w przystępny sposób i odnosiła się do naszego codziennego życia.
