Cząber właściwości lecznicze i zastosowanie
Co to jest cząber?
W literaturze cząber ogrodowy funkcjonuje też pod nazwami Satureja Hortensis, cząberek, satureja, dzięcielina i pieprzyk. Ta jednoroczna roślina z rodziny jasnowatych jest zaliczana do ziół leczniczych. Pochodzi ze wschodniej części rejonu Morza Śródziemnego i Bliskiego Wschodu. Cząber z uwagi na swój zapach i smak jest z powodzeniem wykorzystywany w kuchni.
Gdzie rośnie cząber ogrodowy?
Cząber ogrodowy wymaga słonecznego stanowiska z żyzną glebą – najlepiej próchniczą i przepuszczalną. Uprawę należy osłonić od wiatru. Roślina preferuje umiarkowaną wilgotność, co nie zmienia faktu, że dobrze znosi suszę. Nasiona w kwietniu można wysiewać do gruntu, natomiast w drugiej połowie maja można sadzić rozsadę.
Jak wygląda cząber ogrodowy?
- w zależności od warunków roślina osiąga do około 60 centymetrów wysokości;
- łodyga przybiera kolor szarozielony z elementami fioletu, a od dołu jest delikatnie zdrewniała;
- liście lancetowate lub łopatkowe wyrastają parami naprzeciw siebie wzdłuż całej łodygi. Mają ciemnozielony kolor, są pozbawione ogonków i zawierają liczne gruczoły olejkowe;
- drobne kwiaty mają fioletowo-różowy kolor lub biały i rosną w kątach liści, tworząc jednostronne kłosy;
- owocem jest szarobrunatna rozłupka.
Cała roślina ma korzenny, aromatyczny zapach i ostry smak, przypominający nieco pieprz.
Kiedy zbierać i jak suszyć cząber ogrodowy?
Cząber ogrodowy kwitnie od lipca do września. Zbioru najlepiej dokonać w suchy, słoneczny dzień – ścinając roślinę na wysokości około 5 centymetrów nad ziemią.
Tak przygotowane ziele rozkładamy cienką warstwą na sicie lub blaszce wyłożonej papierem do pieczenia. Całość suszymy w przewiewnym i zacienionym miejscu, na przykład na strychu. Inną możliwością jest skorzystanie z suszarni lub uchylonego piekarnika ustawionego na 35 stopni Celsjusza.
Jak przechowywać cząber ogrodowy?
Ususzony cząber ogrodowy przekładamy do szczelnego pojemnika, który nie wchodzi w reakcję z jedzeniem. Najlepiej do tego celu sprawdzi się szkło lub ceramika. Susz schowajmy do szafki bez dostępu do światła. Dzięki temu jego właściwości zostaną zachowane na dłużej.
Cząber ogrodowy – składniki aktywne
Cząber ogrodowy zawiera do 1,4% olejków eterycznych – ich skład jest zmienny i zależy od odmiany oraz warunków, w jakich rosła roślina. Dodatkowo do 8% garbników, kwas ursulowy oraz substancje żywiczne i śluzowe. Ponadto roślina zawiera również karotenoidy, flawonoidy i witaminę C. Należy także wspomnieć o solach mineralnych, między innymi: wapnia i potasu, magnezu, żelaza oraz jodu.
Cząber właściwości zdrowotne
Mateusz Emanuel Senderski w swojej książce „Prawie wszystko o ziołach” podaje, że cząber ogrodowy wykazuje działanie wzmacniające oraz wspomaga wydzielanie soku żołądkowego, co ułatwia trawienie i łagodzi wzdęcia oraz niestrawność. Może być pomocny również w przypadku braku apetytu u dorosłych. Dodatkowo korzystnie wpływa na układ nerwowy i wykazuje właściwości przeciwbakteryjne.
Cząber zastosowanie
Cząber był cenionym ziołem w tradycyjnej kuchni i domowej apteczce naszych babć – wspomagał trawienie i wzmacniał organizm.
W kuchni
Cząber, do czego stosować? W kuchni możemy wykorzystywać omawianą roślinę zarówno w postaci suszonej, jak i świeżej. Najczęściej dodaje się go strączków, kiełbasy, mięsa i ryb. Dobrze komponuje się z większością grzybów – z wyjątkiem pieczarek, których smak nie współgra z jego aromatem. Cząber ogrodowy może stanowić aromatyzujący dodatek do octu lub marynat. Można go również dodawać do omletów, rosołu, bigosu, majonezu czy twarogu.
W medycynie
Cząber ogrodowy można stosować wewnętrznie – w postaci naparów. Podaje się je podczas nieżytu żołądka i jelit. Są również polecane podczas wzdęć, biegunki i niestrawności. Dodatkowo pobudzają apetyt i wzmacniają organizm. To cenna informacja dla osób, które zastanawiają się, jak poprawić apetyt seniora.
Zewnętrznie cząber może pomóc w złagodzeniu podrażnień po ukąszeniach owadów. W tradycyjnej medycynie ludowej cząber stosowano także w formie okładów na czyraki, wrzody, stłuczenia czy drobne rany.
Napar z cząbru ogrodowego – przepis
W lecznictwie ludowym naparu z cząbru używano między innymi podczas niestrawności, bólu brzucha czy biegunki. Przed samodzielnym rozpoczęciem domowej terapii ziołami zachęcamy, aby skonsultować się z lekarzem.
Składniki:
- 2 łyżki suszonego ziela cząbru ogrodowego
- 1,5 szklanki wrzącej wody
Przygotowanie:
Do rondelka wsypujemy ziele cząbru i zalewamy wrzątkiem. Całość podgrzewamy na wolnym ogniu przez 3 minuty. Następnie odstawiamy na 15 minut i na końcu przecedzamy.
Tak przygotowany wywar można pić 3 razy dziennie po pół szklanki.
Cząber ogrodowy – przeciwskazania
Osoby cierpiące na schorzenia nerek, wątroby lub układu sercowo-naczyniowego powinny unikać stosowania cząbru ogrodowego. Kobiety w ciąży oraz karmiące piersią powinny skonsultować się z lekarzem przed jego zastosowaniem. Wynika to z faktu, że roślina nie ma wystarczających badań klinicznych, mimo że powszechnie jest uznawana za bezpieczną.
Cząber – ciekawostki
Cząber ogrodowy jest uprawiany w Europie od XIX wieku. W Polsce można spotkać go zarówno przydomowych ogródkach, jak i na plantacjach. Jego właściwości lecznicze zostały dostrzeżone już w średniowieczu przez świętą Hildegardę – znawczynię ziół i nauk przyrodniczych. Cząber górski – przyprawa mylona z cząbrem ogrodowym. Cząber górski jest wieloletni i dorasta do około 40 centymetrów wysokości, czyli jest niższy od cząbru ogrodowego. Ma także intensywniejszy zapach, co sprawia, że bywa ceniony jako przyprawa o silniejszym aromacie.
Tekst ma charakter informacyjny i nie zastępuje konsultacji z lekarzem.
Źródła:
J. Kozłowski, T. Wielgosz, J. Cis, „Zioła z apteki natury. Polskie zioła dla zdrowia i urody”, Wydaw. Publicat S.A., 2013 r., str. 55
M. E. Senderski, „Prawie wszystko o ziołach i ziołolecznictwie”, Wydaw. Mateusz E. Senderski, Wydanie III, Podkowa Leśna 2017 r., str. 250-252
Jako copywriter specjalizuję się w popularyzacji wiedzy o profilaktyce zdrowia, chorobach, metodach leczenia i fitoterapii. Od lat zgłębiam właściwości ziół i ich praktyczne zastosowanie. Tworzę również treści o pielęgnacji dzieci i dorosłych, opierając się na publikacjach naukowych oraz sprawdzonych źródłach. Jestem autorką poradnika „Bez marnowania. Kuchnia zero waste”, w którym promuję świadome podejście do odżywiania i codziennych wyborów. Moim celem jest przekazywanie rzetelnych informacji w przystępny sposób, by wspierać Czytelników w świadomym dbaniu o zdrowie.
