Bóle mięśniowe – skąd się biorą i jak sobie z nimi poradzić?

Ból mięśni pojawia się na skutek przetrenowania, ale bywa też rezultatem prowadzenia siedzącego trybu życia. Może być jednym z objawów choroby lub świadczyć o urazie. Często towarzyszy też grypie, a nawet zwykłemu przeziębieniu. Co stosować na bóle mięśniowe i jak zapobiegać ich występowaniu?

Mięśnie – co o nich wiesz?

Około dwie trzecie naszych mięśni można kontrolować świadomie (mięśnie prążkowane). Pozostałe mięśnie, np. brzucha, pracują samodzielnie (mięśnie gładkie). Mięśnie stanowią 40% całkowitej masy ciała u mężczyzn i około 23% u kobiet. Składają się w 75% z wody i są cięższe od tłuszczu. Podczas wykonywania ruchu kurczą się i skracają nawet o 40%. Oto kilka innych ciekawostek na temat mięśni:

• Najsilniejszym mięśniem jest mięsień szczęki.
• Najbardziej elastycznym mięśniem jest język.
• Najszybszy mięsień znajduje się w oku i sprawia, że ​​mrugamy.
• Najbardziej wytrzymały mięsień to serce. Kurczy się około trzech miliardów razy w ciągu życia.
• Największym mięśniem jest mięsień pośladkowy, a najmniejszym mięsień strzemiączkowy – wielkości główki szpilki, chroni ucho wewnętrzne przed głośnym hałasem.
• Najwięcej mięśni występuje na twarzy: około 50. Aby zmarszczyć brwi, potrzeba 43 mięśni, z kolei podczas uśmiechu wykorzystywanych jest około 17 mięśni.

Dlaczego bolą mięśnie?

Uczucie bólu może wystąpić we wszystkich mięśniach na ciele, jednak najczęściej pojawia się w okolicy pleców, szyi i ramion. Czynnikiem wywołującym ostry ból mięśni jest często nieszkodliwe napięcie spowodowane złą postawą, brakiem ruchu lub stresem. Przewlekły ból mięśni może z kolei świadczyć o różnego rodzaju chorobach. Od przyczyny zależy to, co na ból mięśni będzie najlepsze.

Przyczyny bólu mięśni: Kontuzje sportowe

• Ból mięśni po treningu: Powoduje typowe objawy takie jak sztywność i ból w trakcie wykonywania ruchu. Jest wynikiem uszkodzeń włókien mięśniowych podczas ćwiczeń i ustępuje samoistnie po kilku dniach.
• Skurcze mięśni: Ból mięśni pojawia się wówczas nagle i gwałtownie, można go złagodzić rozciągając mięśnie. Częstą przyczyną skurczy mięśni u sportowców jest niedobór magnezu, dlatego osobom intensywnie trenującym zaleca się jego suplementację.
• Stłuczenia mięśni: Powstaje zwykle na skutek urazu mechanicznego, najczęściej uderzenia np. twardym przedmiotem lub upadku. W rezultacie dochodzi do zamkniętego uszkodzenia tkanek miękkich, ciągłość skóry i mięsień nie zostają jednak przerwane. W wyniku stłuczenia może utworzyć się krwiak, a następnie siniak, wyraźnie odczuwany jest także ból. Stłuczenie mięśni zwykle goi się bez powikłań, jednak warto zawsze skonsultować je z lekarzem.
• Naciągnięte mięśnie: Nadmierne rozciągnięcie mięśnia prowadzi do jego nadwyrężenia. Przyczyną urazu może być np. gwałtownie wykonany ruch lub przetrenowanie. Uszkodzeniu w niewielkim stopniu ulegają włókna mięśniowe (do 5%), czemu towarzyszy osłabienie mięśnia i częściowa utrata sprawności.
• Rozerwanie mięśnia / zerwanie włókna mięśniowego: Gdy mięsień ulega rozerwaniu, dochodzi do przerwania włókien mięśniowych, a także naczyń krwionośnych i drobnych nerwów. Pojawia się bardzo silny ból oraz utrata kontroli nad zerwanym mięśniem. Konieczna jest wizyta u lekarza.

Choroby mięśni

• Zapalenie mięśni: Jego objawem są nie tylko bolące mięśnie, ale także mniejsza siła mięśniowa, a także mogące się pojawić trudności z oddychaniem oraz połykaniem. Wyróżniamy zapalenie mięśni: wielomięśniowe, wtrętowe, młodzieńcze oraz skórno-mięśniowe. Na rozwój zapalenia mięśni mają wpływ procesy autoimmunologiczne, ich przyczynę mogą stanowić również przebyte infekcje.
• Dystrofie mięśniowe (zanik mięśni): Osoby dotknięte chorobą cierpią z powodu wadliwego gromadzenia się tkanki mięśniowej i związanego z tym osłabienia mięśni. W miarę postępu choroby masa mięśniowa systematycznie spada.
• Fibromialgia: Jej objawem może być ból mięśni całego organizmu oraz stawów, charakterystyczne jest również występowanie licznych bolesnych punktów wrażliwych na ucisk. Przyczyny choroby nie zostały jeszcze w pełni wyjaśnione. Często towarzyszą jej stany lękowe i depresyjne, a także uczucie zmęczenia oraz problemy ze snem.
• Choroby tarczycy: Gdy tarczyca jest nadczynna, metabolizm znacznie przyspiesza. Więcej białka rozkłada się w mięśniach i może dojść do uszkodzeń, które z kolei powodują ból. Również niedoczynność tarczycy ma wpływ na układ mięśniowy, może powodować osłabienie, bóle, sztywność mięśni, a także skurcze.

Bolące mięśnie – inne choroby

• Grypa / przeziębienie: Dlaczego bolą mięśnie podczas infekcji? Atak wirusów powoduje odpowiedź ze strony układu odpornościowego. Organizm reaguje uwalniając substancje, które mają na celu zwalczenie chorobotwórczych patogenów, ale także zwiększają odczuwanie bólu mięśni całego organizmu. Dolegliwości powoduje m.in. wzrost stężenia cytokin oraz toczący się w organizmie stan zapalny.
• Borelioza: To choroba wywoływana przez bakterie przenoszone przede wszystkim przez kleszcze. Przewlekły ból mięśni i stawów może wystąpić jako jeden z objawów towarzyszących w przebiegu choroby. Łagodne bóle mięśniowe przypominające objawy grypy zaczynają być odczuwalne już w pierwszym okresie rozwoju boreliozy wraz z pojawieniem się rumienia wędrującego.
• Menopauza: Chociaż menopauza nie jest chorobą, często towarzyszy jej ból mięśni. W ciele kobiety dochodzi do zmian hormonalnych, a do przyczyn bólu mięśni w tym okresie należy zaliczyć przede wszystkim spadający poziom estrogenu.
• Reumatyzm: Osoby dotknięte chorobą cierpią na chroniczne zapalenie stawów. Skutki uboczne tego obejmują ból mięśni.
• Osteoporoza: W trakcie choroby rośnie ryzyko złamań kości. Wraz ze spadkiem masy kostnej, coraz bardziej niebezpieczne stają się zwykłe codzienne obciążenia. Objawem towarzyszącym są również bolące mięśnie, które w przebiegu osteoporozy należy wzmacniać, aby lepiej stabilizowały sylwetkę i zabezpieczały przed upadkami.
• Tężec: Tężec jest wywoływany w wyniku zakażenia bakteriami, które rozprzestrzeniają się przez otwarte rany w organizmie, najczęściej poprzez ich zabrudzenie np. ziemią. Natychmiast atakują układ nerwowy i komórki kontrolujące pracę mięśni. Rezultatem są silne skurcze mięśni i związany z nimi uporczywy ból.
• Przyjmowane leki: Przyczyny bólu mięśni mogą tkwić również w przyjmowanych na stałe lekach. Tak działają na przykład statyny, przyjmowane w celu obniżenia poziomu cholesterolu. Bóle, skurcze i osłabienie mięśni mogą powodować też m.in. antybiotyki na bazie penicyliny,

Co na ból mięśni?

W zależności od lokalizacji, można odczuwać ból miejscowy lub ból mięśni całego organizmu – uogólniony. Odczucia często przypominają ciągnięcie, kłucie, pieczenie lub nacisk. Ostry ból mięśni ma ograniczony czas trwania i ustępuje natychmiast po usunięciu bodźców, które go powodują. Pełni funkcję ostrzegawczą i ochronną, zabezpieczając przed dalszymi uszkodzeniami. Przewlekły ból mięśni utrzymuje się powyżej 6 miesięcy i może towarzyszyć mu zespół różnorodnych innych objawów. Co na ból mięśni warto stosować?

Opcje leczenia zależą od rodzaju urazu. Niezależnie od tego, dlaczego bolą mięśnie, w przypadku ostrego bólu należy ograniczyć aktywność bolących mięśni i dodatkowo ich nie obciążać. Mięśnie potrzebują czasu, aby się zregenerować. Stosowane jest również leczenie objawowe, przy użyciu leków przeciwbólowych – tabletek, maści, żelów (np. Voltaren MAX żel). Składniki aktywne wykorzystywane na bóle mięśniowe to przede wszystkim:

• Ibuprofen
• Diklofenak
• Paracetamol
• Kwas acetylosalicylowy (ASA)
• Devil’s claw (czarci pazur) – naturalny środek przeciwzapalny.

Ciepło pomaga rozluźnić mięśnie, stąd rozgrzewające okłady i gorące kąpiele stosuje się np. przy zakwasach. Przyspieszają wtedy rozkład kwasu mlekowego, a tym samym ustąpienie dolegliwości bólowych. Środki takie jak Prel Red plaster rozgrzewający sprawdzą się także przy dolegliwościach odczuwanych w okolicy krzyża, karku lub pleców. Przy obrzękach, stłuczeniach, skręceniach warto z kolei zastosować lód. Należy jednak pamiętać, aby nie przykładać go bezpośrednio na skórę, ale wcześniej owinąć suchym materiałem. Elastyczne opaski i bandaże ułatwiają stabilizację mięśnia, co pomaga np. przy jego naciągnięciu. Na naciągnięte mięśnie sprawdzą się także chłodne okłady.

W leczeniu bólu mięśni stosowane są również terapie prowadzone przez fizjoterapeutów. Masaże poprawiają krążenie i redukują napięcia. Warto wybrać się do gabinetu fizjoterapeutycznego na konsultację, aby dobrać najlepszą metodę dla siebie (np. krioterapia, naświetlanie laserem, ćwiczenia). Długotrwała rehabilitacja jest konieczna po zerwaniu mięśnia.

Ból mięśni – profilaktyka

Bólowi mięśni można zapobiec tylko w ograniczonym zakresie. Nie mamy wpływu na niespodziewane kontuzje czy urazy. Można jednak podjąć pewne środki zapobiegawcze, aby ograniczyć ryzyko pojawienia się bóli mięśniowych powodowanych np. naciągniętymi mięśniami czy skurczami. Należą do nich:

• Regularne ćwiczenia
• Zdrowa dieta (dostarczająca wystarczającej ilości magnezu)
• Relaks, okresy odpoczynku pomiędzy treningami
• Unikanie stresu
• Redukcja nadprogramowych kilogramów
• Prawidłowa postawa
• Trening pleców
• Wykonywanie rozgrzewki przed ćwiczeniami
• Ergonomicznie zaprojektowane siedzenie przy stanowisku pracy.

Dobrze zdawać sobie sprawę, że od 30 roku życia co roku tracimy ok. 1% naszej masy mięśniowej. Można temu przeciwdziałać poprzez aktywne uprawianie sportu, w przeciwnym razie w wieku 65 lat można stracić już nawet 35% masy mięśniowej.

Jeśli leki lub domowe środki nie pomagają, a ból mięśni utrzymuje się przez dłuższy czas, należy skonsultować się z lekarzem. Uogólniony, przewlekły ból mięśni jest często objawem towarzyszącym innej chorobie. Do jego zredukowania konieczne jest postawienie prawidłowej diagnozy i wdrożenie leczenia ukierunkowanego na faktyczne przyczyny bólu mięśni.

• żel na ból mięśni • kytta maść przeciwbólowa • żel przeciwbólowy • opokan tabletki • maść żywokostowa