Dolegliwości w ciąży – kiedy mogą okazać się zagrożeniem dla zdrowia?

Dolegliwości w ciąży wynikają ze zmian, jakie zachodzą w organizmie kobiety. Większość z nich bywa uciążliwa, ale nie stanowi zagrożenia dla zdrowia. Są jednak objawy, na które warto zwrócić szczególną uwagę i pilnie skonsultować z lekarzem.

Zmiany w organizmie kobiety podczas ciąży dotyczą nie tylko układu rozrodczego, ale całego ustroju. Odpowiadają za nie hormony – przede wszystkim zwiększony poziom progesteronu, estrogenów, prolaktyny oraz gonadotropiny kosmówkowej. Celem ich działania jest umożliwienie dziecku prawidłowego rozwoju oraz odpowiednie przygotowanie ciała kobiety do porodu.
Aby odpowiednia ilość tlenu oraz substancji odżywczych mogła docierać do łożyska już na początku ciąży wzrasta objętość krwi. Zwiększa się częstotliwość rytmu serca oraz objętość wydechowa. Wraz z rosnącym dzieckiem powiększa się także macica, która z czasem może powodować ucisk na pęcherz, żyłę wrotną i aortę oraz utrudniać pracę jelit i trawienie. Na funkcjonowanie układu ruchu wpływ mają z kolei dodatkowe kilogramy związane z powiększaniem się brzucha, piersi oraz gromadzeniem wody w organizmie. Do najczęściej występujących dolegliwości w ciąży zaliczyć można poranne mdłości, senność, zgagę czy bóle pleców. Kiedy mogą okazać się niepokojące?

Nudności w ciąży

Nudności i wymioty w ciąży to jedne z najczęściej występujących dolegliwości, które mogą pojawić się już od 4 tygodnia. Zazwyczaj mijają wraz z końcem pierwszego trymestru, jednak w niektórych przypadkach mogą utrzymywać się dłużej. Za jedną z przyczyn odczuwania mdłości uważa się wysoki poziom HCG, czyli gonadotropiny kosmówkowej – hormonu wytwarzanego przez zarodek i wykrywanego przez testy ciążowe. Domowe sposoby radzenia sobie z nudnościami w ciąży przede wszystkim dotyczą zmian w stosowanej diecie. Zaleca się rozdzielenie posiłków na mniejsze porcje oraz unikanie produktów o intensywnym zapachu lub ostro przyprawionych. Lekkostrawne posiłki powinny być oparte na niskoprzetworzonych produktach i zawierać sporo białka. Na poranne mdłości może pomóc drobna przekąska, po którą należy sięgnąć jeszcze przed wstaniem z łóżka. Z kolei w trakcie dnia na nudności sprawdzają się ziołowe napary z rumianku lub imbiru oraz migdały.

Nudności w ciąży zwykle nie są niebezpieczne dla zdrowia. Wyjątek stanowią jednak tzw. niepowściągliwe wymioty ciężarnych. W ich przebiegu silne wymioty mogą występować częściej niż 3 razy dziennie, utrudniając przyjmowanie jakichkolwiek pokarmów i prowadząc do spadku wagi. Taki stan w niektórych przypadkach wymaga hospitalizacji, aby uniknąć odwodnienia, zaburzeń elektrolitowych i innych powikłań. Do lekarza należy zgłosić się również wtedy, kiedy nudnościom towarzyszą inne dolegliwości ze strony układu pokarmowego, takie jak ból brzucha czy biegunka. W ciąży ogromnie ważne jest dostarczanie organizmowi odpowiedniej ilości witamin i minerałów. Utrzymujące mdłości i wymioty mogą prowadzić do rozwoju niedoborów żywieniowych i znacząco utrudniać kobiecie codzienne funkcjonowanie. Również wtedy warto omówić problem ze specjalistą, a w razie wystąpienia niedoborów sięgnąć po witaminy dla kobiet w ciąży.

Zmęczenie w ciąży

W pierwszym trymestrze wiele kobiet odczuwa wzmożoną senność i związaną z nią potrzebę odpoczynku w trakcie dnia. Warto wtedy nie forsować zbytnio organizmu, pozwolić sobie na drzemkę i nieco zwolnić tempo. Nadmierna senność i utrzymujące się uczucie zmęczenia w pierwszym trymestrze jest zupełnie naturalnym zjawiskiem. Powoduje go wzrost poziomu progesteronu, ale także obniżające się ciśnienie krwi czy niższy poziom glukozy. Kobietom w ciąży zaleca się szczególnie zadbać o higienę snu, aby łatwiej przesypiać całe noce. Nocny wypoczynek powinien trwać 9 godzin, a dodatkowo w przypadku osłabienia wskazane są krótkie drzemki w trakcie dnia. Naturalnym sposobem na dodanie organizmowi energii są również spacery na świeżym powietrzu oraz zestawy ćwiczeń dedykowane kobietom w ciąży. Jeśli stan zmęczenia nie mija w kolejnych miesiącach ciąży warto skontrolować poziom glukozy. Senność w połączeniu z takimi objawami jak zwiększone oddawanie moczu, silne pragnienie czy napady głodu może wskazywać na cukrzycę ciążową. Nadmierne zmęczenie może być również jednym z objawów anemii wynikającej z niedoboru żelaza lub zaburzeń w pracy tarczycy.

Ból brzucha i refluks w ciąży

Uczucie pieczenia odczuwane za mostkiem i nasilające się w trakcie pochylania to charakterystyczny objaw zgagi. Może towarzyszyć jej również odczuwanie gorzkiego bądź kwaśnego smaku w ustach, a także trudności w połykaniu czy mdłości. Do występowania zgagi prowadzi cofanie się treści pokarmowej w kierunku przełyku, na skutek niedomykalności zwieracza oddzielającego przełyk od żołądka. U kobiet w ciąży wynika to bezpośrednio z podwyższonego poziomu progesteronu. Obecny w treści pokarmowej kwas solny podrażnia błonę śluzową przełyku powodując uciążliwe dolegliwości. Zmniejszające się napięcie mięśni gładkich podczas ciąży chroni przed przedwczesnym porodem, jednak ma również wpływ na pracę jelit. Tempo przesuwania się treści pokarmowej przez jelita zwalnia na skutek czego dochodzi do zaparć. Aby pobudzić pasaż jelitowy, warto stopniowo zwiększyć ilość spożywanego błonnika, pamiętając jednocześnie o odpowiednim nawadnianiu organizmu.

Nieprzyjemne objawy ze strony układu pokarmowego są nieodłącznie związane z okresem ciąży. Należy jednak zwrócić szczególną uwagę na bóle brzucha i podbrzusza. Dolegliwości przypominające intensywnością ból w trakcie krwawienia miesiączkowego najczęściej związane są z naturalnymi procesami fizjologicznymi takimi jak zagnieżdżanie się zarodka czy rozszerzaniem się macicy. Zupełnie naturalne są także występujące po 20 tygodniu ciąży skurcze przepowiadające określane także jako skurcze Braxtona Hicksa. Zwykle trwają około 30 sekund, a ich zadaniem jest przygotowanie mięśni macicy do porodu. W ich łagodzeniu może pomóc wykonywanie głębokich wdechów lub zmiana pozycji, w jakiej ułożone jest ciało.
Niestety ból brzucha może także być objawem poronienia lub ciąży pozamacicznej. Niezwłocznie należy skontaktować się z lekarzem, jeśli oprócz bólu brzucha pojawiło się krwawienie lub plamienie z dróg rodnych, ból ma charakter jednostronny i promieniujący, długotrwale występują skurcze i bóle podbrzusza. Ból podbrzusza i ból pleców w okolicy lędźwiowej, skurcze macicy oraz krwawienie mogą wskazywać także na przedwczesne odklejenie się łożyska.

Bóle kręgosłupa w ciąży

W przebiegu ciąży dochodzi do wielu zmian, również w funkcjonowaniu układu ruchu. Rozwijające się dziecko i rosnący brzuch z każdym kolejnym miesiącem stanowi dodatkowe obciążenie dla kręgosłupa. Dochodzi do przesunięcia środka ciężkości w ciele, a miednica wysuwa się do przodu. W rezultacie zmienia się postawa ciała kobiety ciężarnej i sposób jej poruszania się. Na bóle pleców wpływa też wysoki poziom relaksyny. To hormon produkowany podczas ciąży przez ciałko żółte oraz błonę śluzową macicy, którego działanie prowadzi do rozluźnienia mięśni oraz więzadeł. Relaksyna przygotowuje ciało do porodu, a także przyczynia się do dolegliwości bólowych odczuwanych w okolicy kręgosłupa.

Ból pleców w obrębie odcinka piersiowego, lędźwiowego lub innej części kręgosłupa pomaga zredukować kontrola masy ciała w ciąży oraz odpowiednie układanie ciała podczas snu – na boku. Aby zapobiegać dolegliwościom ze strony kręgosłupa warto unikać długiego przebywania w jednej pozycji i wykonywania gwałtownych ruchów. Niewskazane jest także podnoszenia ciężkich przedmiotów czy noszenie obuwia na obcasie lub podwyższonej platformie. Jeśli nie ma ku temu przeciwwskazań wskazana jest regularna aktywność fizyczna, w tym ćwiczenia wzmacniające mięśnie miednicy oraz pływanie, w trakcie którego ciało pracuje w odciążeniu. Już na etapie planowania ciąży warto wzmocnić mięśnie brzucha i pleców, które następnie będą stanowić wsparcie dla kręgosłupa oraz ułatwią zachowanie prawidłowej postawy ciała.

Silny ból pleców, w trakcie którego odczuwane są także skurcze macicy może poprzedzać odejście wód płodowych i oznaczać początek porodu. Jeśli taki ból pojawia się na początku ciąży, towarzyszy mu ból brzucha i/lub krwawienie może z kolei wskazywać na poronienie. Do lekarza warto zgłosić się również w przypadku silnego bólu pleców, którego intensywności w żaden sposób nie zmniejsza odpoczynek. Niepokojące w przebiegu ciąży mogą być również bóle pleców, którym towarzyszą inne nietypowe objawy, np. bóle brzucha, wymioty, drętwienie kończyn, osłabienie, gorączka. Ból kręgosłupa w połączeniu ze zwiększoną częstotliwością oddawania moczu oraz odczuwanym wówczas dyskomfortem może oznaczać zapalenie pęcherza. Ból odczuwany nie tylko w okolicy kręgosłupa, ale także spojenia łonowego i promieniujący w kierunku kości krzyżowej oraz ud to z kolei objawy charakterystyczne dla rozejścia spojenia łonowego. Napadowy, silny ból w dolnej części pleców, promieniujący aż do stopy wskazuje natomiast na atak korzonków nerwowych (rwę kulszową).

Opuchnięte stopy w ciąży

Nie tylko stopy, ale także całe nogi czy dłonie mogą być obrzęknięte na skutek zatrzymywanie się wody w organizmie. Przyczyną problemu jest także nacisk, jaki powiększająca się macica wywiera na naczynia krwionośne odprowadzające krew w kierunku serca. Redukcji obrzęków w okresie ciąży sprzyja dieta uboga w wysokoprzetworzone i bogate w sól produkty. Niezbędnej jest także dbanie o prawidłowe nawodnienie organizmu. W trakcie odpoczynku opuchnięte stopy i nogi warto unieść w górę i ułożyć powyżej linii serca. Takie ułożenie ciała pomoże usprawnić przepływ krwi w kończynach i zredukować obrzęk.
Opuchnięte stopy to objaw, który często występuje u kobiet w ciąży. Szczególnie latem, kiedy wysokie temperatury dodatkowo utrudniają przepływ limfy w ciele. Konsultacji z lekarzem wymagają jednak obrzęki, które występują także na twarzy, podbrzuszu czy udach. Szczególną ostrożność należy zachować także wtedy, gdy opuchlizna pojawia się nagle i nie ustępują rano, po całonocnym odpoczynku. Ból i obrzęk łydki występujący zwykle po jednej stronie może być z kolei objawem zakrzepicy żył głębokich.

Podwyższona temperatura w ciąży

Kobiety w ciąży zwracają szczególną uwagę na swój stan zdrowia, a podwyższona temperatura może być dla nich niepokojąca. Jeśli jednak termometr wskazuje 37-37,5 stopni Celsjusza, a kobiecie nie towarzyszą inne objawy infekcji to z dużym prawdopodobieństwem nie dzieje się nic złego. Podwyższona temperatura ciała często towarzyszy kobietom w pierwszym trymestrze i wynika z zachodzących w organizmie zmian hormonalnych. Odpowiedniej reakcji wymaga jednak temperatura przekraczająca 38 stopni Celsjusza, która świadczy o gorączce. Po konsultacji z lekarzem u kobiety w ciąży można zastosować środki bazujące na substancji czynnej w postaci paracetamolu. Przyjmuje się je w najmniejszej możliwej dawce, która umożliwia zbicie temperatury. Wspomagająco zastosować można także domowe sposoby takie jak chłodne okłady przykładane na czoło. Podczas gorączki należy pamiętać o prawidłowym nawadnianiu organizmu, aby uniknąć odwodnienia. Częste wietrzenie sypialni pomaga ograniczyć rozprzestrzenianie się drobnoustrojów, z kolei odpoczynek zapewnia organizmowi siły do walki z infekcją.

Nadciśnienie w ciąży

Regularne wykonywanie pomiarów ciśnienia w ciąży jest bardzo ważne, ponieważ nadciśnienie tętnicze rozwija się bezobjawowo, a jego skutki mogą być groźne zarówno dla zdrowia kobiety, jak i dziecka. O nadciśnieniu tętniczym mówimy wtedy, gdy ciśnienie skurczowe i/lub rozkurczowe przekracza normy kolejno 140 mm Hg i 90 mm Hg. Nadciśnienie rozpoznane u kobiety ciężarnej przed upływem 20 tygodnia określa się jako przewlekłe. Nawet jeśli nie zostało wcześniej zdiagnozowane mogło występować jeszcze przed zapłodnieniem. Po 20 tygodniu stwierdza się natomiast nadciśnienie ciążowe, którego objawy mijają do 6 tygodni po urodzeniu dziecka.

Najcięższym powikłaniem związanym z występowaniem wysokiego ciśnienia w okresie ciąży lub połogu jest stan przedrzucawkowy, który może doprowadzić do wystąpienia drgawek toniczno-klonicznych lub śpiączki. W jego przebiegu stwierdza się obecność białka w moczu lub występowanie innych objawów związanych uszkodzeniem narządów wewnętrznych m.in. nerek, wątroby, mózgu. Zarówno wysokie ciśnienie, jak i stan przedrzucawkowy mogą utrudniać transport tlenu i składników odżywczych do łożyska. To z kolei prowadzi do zahamowania wzrostu wewnątrzmacicznego płodu i niskiej masy urodzeniowej. Zwiększają także ryzyko przedwczesnego odklejenia się łożyska od ściany macicy. Rzadkim, ale bardzo poważnym powikłaniem stanu przedrzucawkowego jest tzw. zespół HELLP. Jego najważniejszymi objawami są: rozpad czerwonych krwinek – hemoliza, wzrost aktywności enzymów wątrobowych oraz małopłytkowość.

Nadciśnienie zarówno u kobiety ciężarnej, jak i dopiero planującej ciążę można leczyć, wybierając preparaty które nie zagrażają zdrowiu dziecka. Zalecane jest regularne monitorowanie ciśnienia, ograniczenie ilości soli w diecie oraz unikanie nadmiernego wysiłku fizycznego i stresu. Wskazaniem do hospitalizacji kobiety w ciąży jest ciężkie nadciśnienie ≥ 160/110 mm Hg oraz występowanie objawów mogących świadczyć o rozwoju stanu przedrzucawkowego takich jak: zaburzenia widzenia, bóle głowy i/lub brzucha, nudności, obrzęki, skąpomocz.