Nawłoć pospolita właściwości i zastosowanie
Miododajna roślina, jaką jest nawłoć pospolita (z łaciny Solidago virgaurea) występuje też pod nazwami: złota rózga, nawłoć zwyczajna, polska mimoza czy złotnik. Pozyskuje się ją ze stanowisk naturalnych. W Polsce rosną cztery gatunki nawłoci, a jedynym europejskim jest właśnie nawłoć pospolita. Pozostałe zostały ściągnięte na nasz kontynent z Ameryki Północnej dla celów ozdobnych.
Jak wygląda nawłoć pospolita?
- nawłoć pospolita zaliczana jest do rodziny astrowatych i osiąga wysokość do 1 metra,
- jej łodyga jest wzniesiona i wewnątrz pusta a do tego ma niewiele rozgałęzień,
- listki odziomkowe mają eliptyczny i podłużny kształt, a ich brzegi są piłkowane. Górne zaś są siedzące oraz lancetowate i mają zaostrzone końce,
- żółte kwiaty u szczytu rośliny tworzą koszyczki kwiatowe,
- owocem jest niełupka z puchem kielichowym.
Nawłoć pospolita a kanadyjska – czym się różnią?
Polska mimoza często jest mylona z nawłocią kanadyjską. Jak odróżnić nawłoć pospolitą od kanadyjskiej? Po pierwsze nawłoć kanadyjska jest dużo wyższa, bo osiąga od półtora do dwóch metrów wysokości. Po drugie łodyga nawłoci kanadyjskiej w przeciwieństwie do pospolitej jest szorstko owłosiona. Po trzecie jej liście w przeciwieństwie do nawłoci pospolitej są szorstkie w dotyku i od spodu owłosione. Ich rozmiar zmniejsza się ku górze. Kolejną różnicę można zaobserwować, spoglądając na żółte kwiaty – u nawłoci pospolitej są największe spośród wszystkich gatunków tej rośliny i są zebrane w kilkukwiatowe koszyczki. Natomiast u nawłoci kanadyjskiej kwiaty są zdecydowanie drobniejsze i tworzą duży łukowaty koszyczek, który w zarysie jest rozłożysty. W Polsce nawłoć kanadyjska jest zaliczana do roślin zdziczałych i ekspansywnych.
Nawłoć gdzie rośnie?
Nawłoć pospolita rośnie w Europie oraz w strefie umiarkowanej Azji, Ameryki Północnej i Południowej oraz w Północnej Afryce. W Polsce nawłoć jest zaliczana do roślin pospolitych. Do jej ulubionych stanowisk zaliczamy: suche lasy, zwłaszcza te sosnowe; niezbyt wilgotne łąki i polany, zręby leśne, wrzosowiska i brzegi pól.
Nawłoć pospolita — kiedy kwitnie?
Solidago virgaurea kwitnie od lipca do września i może w tym czasie stanowić ozdobę ogródków. W warunkach domowych rozmnaża się ją poprzez podział kęp lub kłączy. Nawłoć pospolita jest ceniona przez pszczelarzy, ponieważ należy do roślin miododajnych. Nie jest wymagająca w uprawie – potrzebuje słonecznego stanowiska o średnio żyznej glebie.
Kiedy zbierać nawłoć pospolitą i jak ją suszyć?
Surowiec pozyskuje się w okresie kwitnienia, ale przed całkowitym rozkwitem. Dla celów zielarskich ścina się wierzchołki rośliny o długości do 30 centymetrów. Pozyskany surowiec pozostawia się na tacce w celu usunięcia ewentualnych insektów, a następnie suszy się spięty w małe kępki w zacienionym, suchym i przewiewnym miejscu. Roślinę można również suszyć w suszarni lub za pomocą delikatnie uchylonego piekarnika ustawionego na około 35 stopni Celsjusza. Gotowy susz przekładamy do szczelnych i suchych pojemników (my rekomendujemy klasyczne słoiki) i odstawiamy do ciemnej szafki.
Nawłoć pospolita – właściwości lecznicze
Złotnik z uwagi na posiadane substancje czynne wspiera układ odpornościowy i uszczelnia ściany naczyń włosowatych. Reguluje również przemianę materii i wyrównuje ciśnienie krwi. Do tego wykazuje silne działanie:
- moczopędne, dlatego jest składnikiem ziół na układ moczowy
- napotne
- żółciopędne
- wiatropędne
- ściągające i antyseptyczne, w związku z tym wchodzi w skład żelu Venomax
- przeciwzapalne
- rozkurczowe
- bakteriostatyczne.
Co zawiera nawłoć pospolita?
Roślina zawiera około 1,5% flawonoidów, w tym kwercetynę i rutozyd, które mogą wspierać układ immunologiczny. Do tego kwas kawowy i chlorogenowy oraz saponinę neutralną, która wykazuje potencjał moczopędny, dlatego roślina wchodzi w skład preparatów: Urofort i Uromedin. Kolejnymi godnymi uwagi substancjami czynnymi są: garbniki, olejki eteryczne, polisacharydy, gorycze, związki śluzowe oraz sole mineralne.
Nawłoć pospolita – zastosowanie
Omawiana roślina znalazła szerokie zastosowanie w przemyśle farmaceutycznym, ziołolecznictwie, a nawet w kuchni.
W medycynie
Napary lub herbatę z nawłoci pospolitej pije się podczas:
- stanów zapalnych dróg moczowych – przy takich dolegliwościach można również zastosować preparat apteczny, na przykład Nefrotabs Bio
- kamicy nerkowej i pęcherzowej
- zaburzeń przemiany materii i trawienia
- nadciśnienia
- reumatyzmu
- nieżytu żołądka i jelit.
Zewnętrznie napar z nawłoci może być stosowany do płukania gardła podczas stanów zapalnych jamy ustnej, a także do przemywania zmian skórnych. Okłady zaś są mogą być wykorzystywane podczas leczenia owrzodzeń na skórze, czyraków i trudno gojących się ran.
Przepis na napar z nawłoci pospolitej
Przed rozpoczęciem domowej kuracji ziołami zalecamy kontakt z lekarzem w celu wykluczenia uczulenia lub ewentualnych interakcji surowca z przyjmowanymi lekami. Napar z nawłoci sporządza się poprzez zalanie 1 łyżeczki ziela szklanką wrzątku. Całość należy zaparzyć w termosie przez 20 minut, a następnie przecedzić. Napój pije się maksymalnie 3 razy dziennie po ¼ do ½ szklanki między posiłkami. W przypadku braku poprawy zdrowia lub pogorszenia się jego stanu należy skontaktować się z lekarzem.
W kosmetyce
Napar z nawłoci pospolitej można dodać do wzmacniającej kąpieli lub używać do przemywania twarzy dotkniętej trądzikiem.
W kuchni
Liście nawłoci pospolitej można parzyć jak herbatę. A z kwiatków przyrządza się syrop z nawłoci, który stanowi doskonały dodatek do herbaty, naleśników czy gofrów. Taki syrop można używać w celu wzmocnienia organizmu oraz podczas infekcji dróg moczowych. Zalecamy jednak, aby przed rozpoczęciem domowej kuracji skonsultować się z lekarzem.
Nawłoć pospolita – syrop
W pierwszym kroku należy ściąć pędy kwiatowe nawłoci w ich szczytowym etapie kwitnięcia. Następnie rozkładamy je na tacce, aby ewentualne owady mogły się z nich ewakuować. W kolejnym kroku odrywamy kwiatki rośliny – ale tylko te zdrowe, omijamy te, które nie rozkwitły lub są brązowe. Po czym pozyskany surowiec wsypujemy do słoika i zalewamy wrzątkiem, tak, aby zupełnie przykrył kwiaty. Całość po chwili można zamieszać łyżką, aby kwiaty szybciej opadły, będzie wówczas widać, czy nie trzeba dolać więcej wody. Zasada jest taka, że stosunek wody do kwiatów wynosi 1 do 1, czyli 1 słoik kwiatów wymaga dodania 1 słoika wrzątku. Wodę z nawłocią zakręcamy i odstawiamy na dobę w ciemne i chłodne miejsce, na przykład do lodówki. Na następny dzień całość przecedzamy. Na każdy litr powstałej wody z nawłoci dodajemy sok z 1 wyparzonej cytryny i około 500 gramów cukru. Całość zagotowujemy i od razu przelewamy do wyparzonych słoików. Następnie przystępujemy do 10 minutowej pasteryzacji. Gorące słoiki odwracamy do góry dnem na kuchenną ściereczkę i tak pozostawiamy do całkowitego wystygnięcia.
Źródła:
A. Jakimiuk, „Złote rózgi jeszcze rosną”, Lasy Państwowe, https://www.lasy.gov.pl/pl/informacje/aktualnosci/zlote-rozgi-rosna-wszedzie, Dostęp dn. 09-08-2024 r.
H. Różański, Ł. Bobak, T. Trziszka, „Znaczenie nawłoci (Solidago) w fitoterapii”, , Państwowa Akademia Nauk Stosowanych w Krośnie, Herbalism nr 1(2)/2016,
„Z dziejów fitoterapii”https://pans.krosno.pl/herbalism/wp-content/uploads/sites/55/2021/03/herbalism__znaczenie_nawloci.pdf, Dostęp dn. 09-08-2024 r.
J. Kozłowski, T. Wielgosz, J. Cis, „Zioła z pateki natury. Polskie zioła dla zdrowia i urody”, Wydaw. Publicat S.A., 2013 r., str. 119
J. Roczyńska, „Nawłoć pospolita – Solidago virgaurea L. vs. nawłoć kanadyjska – Solidago canadensis L.”, Dzicy Zapylacze, https://dzicyzapylacze.pl/nawloc-pospolita-solidago-virgaurea-l-vs-nawloc-kanadyjska-solidago-canadensis-l/, Dostęp dn. 09-08-2024 r.
M. Senderski, „Prawie wszystko o ziołach”, Wydaw. Mateusz E. Senderski, Podkowa Leśna 2017, str. 453-455
S. Kohlmünzer, „Farmakognozja. Podręcznik dla studentów farmacji”, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 1993 r., str. 138
Jestem miłośniczką świadomego odżywiania, ziół leczniczych i domowych sposobów na dbanie o zdrowie i urodę. Pasjonują mnie również tematy związane z prawidłową postawą ciała oraz zdrowiem i rozwojem dzieci. W tekstach, które przygotowuję dla Czytelników, zawieram merytoryczną wiedzę, popartą badaniami i materiałami źródłowymi. Dzielę się również swoim doświadczeniem, przepisami kulinarnymi i praktycznymi poradami. Zależy mi na tym, aby teoretyczna wiedza została „podana” w przystępny sposób i odnosiła się do naszego codziennego życia.
