Pokrzywa zwyczajna właściwości – zastosowanie dla urody i zdrowia
W literaturze pokrzywa występuje pod nazwami: żgajka, pokrzywa dwupienna, pokrzywa parząca i pokrzywa wielka. Jej właściwości zdrowotne były znane już w starożytności. Nic więc dziwnego, że medycyna ludowa czerpała garściami z właściwości pokrzywy, która teraz jest składnikiem wielu leków i suplementów.
Pokrzywa zwyczajna opis:
- wieloletnia rozłogowa roślina z rodziny pokrzywowatych
- jej zielona łodyga unosi się prosto ku górze lub jest delikatnie rozłożysta. U podstawy przybiera czerwono purpurowy kolor i ma od 0,2 do 1,4 centymetra grubości
- bylina najczęściej jest dwupienna, ale można ją też spotkać, jako jednopienny chwast
- w zależności od stanowiska, na którym rośnie, osiąga wysokość od 30 do 100 centymetrów
- łodyga i zewnętrzne części liści są pokryte włoskami, które mogą poparzyć naszą skórę
- zielone liście mają sercowaty kształt, są zaostrzone na szczycie, a ich krawędzie są piłkowane
- kwitnie i owocuje od czerwca do października
- zielonożółte kwiaty są osadzone na długich szypułkach. Roślina posiada kwiaty męskie i żeńskie. W kwiatach męskich listki są równe, natomiast w żeńskich są różnej wielkości. Kwiatostany znacznie różnią się u roślin żeńskich i męskich. U osobników męskich są skierowane do góry, a u roślin żeńskich opadają ku dołowi
- nasiona wypełniają cały owoc – niełupkę. Co ciekawe mrówki chętnie zanoszą bogate w białka nasiona do swoich mrowisk, przy okazji rozsiewając je po drodze.
Pokrzywa zwyczajna występowanie
Roślina jest chwastem ruderalnym powszechnie rosnącym w Polsce. Pokrzywę można też spotkać na całej półkuli północnej. Rośnie dziko w Europie, Azji, Ameryce Północnej i Afryce Północnej. Natomiast nie występuje w Afryce Południowej i kole podbiegunowym północnym. Rośnie zwykle w zacienionych miejscach, na przykład w lasach liściastych, przy płotach i zabudowaniach. Preferuje glebę próchniczą, bogatą w związki azotowe lub fosforany. Pokrzywę można też spotkać w okolicy jezior i rzek, a najlepiej rośnie w miejscu, gdzie krzyżują się żyły wodne.
Co zawiera pokrzywa zwyczajna?
Urtica dioica L zaliczana jest do roślin o najwyższej zawartości witaminy C. Według profesor Renaty Nowak z Zakładu Botaniki Farmaceutycznej na Uniwersytecie Medycznym w Lublinie, ziele pokrzywy zawiera do 600 mg na 100 gramów witaminy C. Nie dziwi więc fakt, że pokrzywa jest składnikiem suplementów wspierających odporność, na przykład MyBestDetox. W składzie pokrzywy można też znaleźć witaminy B2 i B5, A, E oraz K. Roślina jest zasobna w sole mineralne, między innymi: wapń, fosfor, magnez, mangan, żelazo, potas i krzem. Zawiera około 23% białka ogólnego, a nasiona są bogatym źródłem oleju i kwasów tłuszczowych – z przewagą linolowego i oleinowego. W liściach pokrzywy znajdują się karotenoidy: karoten, ksantofi l, likopen i luteina oraz flawanoidy: izoramnetyna, kwercetyna, kemferol, rutyna, glikozydy, amentofl awon i glikozyd kwercetyny. Liście pokrzywy charakteryzują się również obecnością garbników – taniny oraz związków organicznych – chlorofi l, 2-metyloheptan, skopoletyna, eskuletyna i eukotrieny.
Dlaczego pokrzywy parzą?
Na łodydze i zewnętrznej stronie liści pokrzywy znajdują się parzydełka, czyli szczecinowate włoski „uzbrojone” między innymi w kwas mrówkowy, histaminę i acetylocholinę. Dotknięcie włosków rośliny powoduje ich złamanie i uwolnienie drażniących substancji. Odczuwamy wówczas intensywny ból, a w miejscu kontaktu skóry z pokrzywą pojawiają się pęcherzyki. Nieprzyjemny odczyn często jest nazywany poparzeniem, po kilku godzinach powinien zniknąć. Roślinę można przelać wrzątkiem, wtedy przestanie parzyć, a następnie wykorzystać na przykład do celów kulinarnych.
Pokrzywa zwyczajna działanie
Ziele pokrzywy ma działanie moczopędne, dlatego nie dziwi fakt, że jest składnikiem wielu diuretyków. Wykazuje również właściwości przeciwkrwotoczne, pobudza przemianę materii, działa regeneracyjnie i pobudzająco. W lecznictwie ludowym pokrzywa była często stosowana podczas zapalenia nerwu kulszowego oraz problemów z reumatyzmem i artretyzmem – przykładano ją do gołego ciała i pozwalano działać parzydełkom. Dzięki bogatemu składowi chemicznemu wykazuje też właściwości odkażające, bakteriostatyczne i przeciwzapalne. Roślina jest również stosowana jako element oczyszczania organizmu, dlatego można ją znaleźć na przykład w preparacie Sylimarol Detox. Urtica dioica L działa także przeciwbiegunkowo, przeciwcukrzycowo i przeciwzapalnie. Pokrzywa zawiera flawonoidy, które zwalczają wolne rodniki w naszym organizmie, więc jest też świetnym antyoksydantem. Korzenie i nasiona można stosować podczas kamienicy nerkowej i nieżytach pęcherza. Napar z pokrzywy może być używany w celach kosmetycznych.
Jak suszyć pokrzywę – i kiedy zbierać?
Surowcem pozyskiwanym do suszenia są najczęściej same liście (z łac. Urticae Folium), ziele (z łac. Urticae Herba), sporadycznie korzenie i nasiona. Tuż przed kwitnięciem należy ściąć szczyty pędów, pozwolić im delikatnie zwiędnąć (wtedy przestaną parzyć), a następnie oberwać z nich liście. Do suszenia idealne będzie zacienione i przewiewne miejsce. Innym rozwiązaniem jest skorzystanie z lekko uchylonego piekarnika ustawionego na około 35 do 40 stopni Celsjusza.
Korzenie wykopuje się jesienią lub wczesną wiosną, następnie oczyszcza z ziemi i odcina część nadziemną. Suszy się je podobnie jak liście, czyli w zacienionym miejscu lub w piekarniku.
Tak przygotowany susz należy przechowywać w szczelnych pojemnikach, najlepiej szklanych. Idealnym do tego miejscem będzie zacieniona szafka kuchenna.
Odwar z pokrzywy – jak zrobić?
Odwar z liści pokrzywy może być stosowany w warunkach domowych jako naturalny lek lub kosmetyk. W zależności od problemów zdrowotnych, z którymi się zmagamy, stosujemy napar z liści lub korzenia pokrzywy. Przed rozpoczęciem takiej kuracji zalecamy konsultacje z lekarzem.
Krwotoki z nosa i anemia oraz usuwanie nadmiaru wody z organizmu
Pokrzywa zawiera znaczące ilości potasu, który jest naturalnym diuretykiem, przez co zwiększa produkcję moczu. Roślina jest też składnikiem leków na infekcje dróg moczowych, na przykład Urofort płyn lub Uromedin tabletki. Dzięki witaminie K odgrywa znaczącą rolę w procesie krzepnięcia krwi, przez co może stanowić wsparcie podczas krwotoków z nosa. Poniżej receptura na napar z pokrzywy pozwalająca zmniejszyć wymienione dolegliwości.
Składniki:
- 1 łyżka suszu z liści
- 1 szklanka wrzątku
Przygotowanie:
Rozdrobnione ususzone liście pokrzywy zalewamy wrzątkiem. Całość przykrywamy i odstawiamy na dziesięć minut. Następnie napój należy przecedzić i pić dwa do trzech razy dziennie po jednej szklance między posiłkami. Pokrzywy nie należy stosować podczas krwawień spowodowanych polipami, cystą oraz chorobami nerek. W przypadku braku poprawy stanu zdrowia należy skontaktować się z lekarzem.
Ból gardła, stłuczenia i problemy skórne
Dzięki flawonoidom liście pokrzywy wykazują między innymi właściwości przeciwzapalne, przez co mogą złagodzić ból gardła. Pokrzywa poprawia krążenia i przyspiesza gojenie się ran, dlatego można ją stosować podczas stłuczeń.
Składniki:
- 2 łyżki suszonych korzeni pokrzywy
- 1 szklanka wody
Przygotowanie:
Rozdrobnione suszone korzenie pokrzywy zalewamy wrzątkiem, przykrywamy spodkiem i odstawiamy na dziesięć minut. Napar należy przecedzić i pić pomiędzy posiłkami, dwa do trzech razy dziennie po jednej szklance. W sytuacji, gdy nie zauważymy poprawy zdrowia lub nasz stan się pogorszy, należy udać się do specjalisty.
Naturalny kosmetyk i środek do kąpieli
Pokrzywa może być stosowana podczas domowych zabiegów pielęgnacyjnych – wcierka zapobiega wypadaniu włosów, przetłuszczaniu się skóry głowy i łupieżowi. A wywarem z pokrzywy można również płukać usta lub dodać go do kąpieli.
Kiedy pić sok z pokrzywy?
Wiosną można zastosować kurację przy użyciu soku wyciśniętego z młodych pędów pokrzywy. Zaleca się, aby codziennie przez dwa tygodnie wypijać jedną do dwóch łyżek soku. Ten specyfik może stanowić wsparcie podczas niedoboru składników mineralnych, problemów z przemianą materii, a także zwiększa ilość czerwonych krwinek oraz hemoglobiny.
Pokrzywa w kuchni
Młode liście pokrzywy można dodawać do zup, duszonego szpinaku, koktajli i sałatek. Nic nie stoi na przeszkodzie, aby zrobić z nich pesto lub napar. Nie musimy się obawiać poparzenia podczas jedzenia, ponieważ listki wystarczy polać wrzątkiem lub poddać obróbce termicznej, aby straciły swoje nieprzyjemne właściwości.
Napój z pokrzywy
Poniżej przedstawiamy bardzo prosty przepis na orzeźwiający i smaczny napój z pokrzywą.
Składniki:
- garść listków młodej pokrzywy
- zimna woda
- sok z cytryny
Przygotowanie:
Pokrzywy należy zbierać w rękawiczkach, aby się nie poparzyć, a następnie umyć je w ciepłej wodzie, włożyć do dzbanka i pognieść łyżką, aby delikatnie puściły. Następnie do naczynia można wlać wodę, dołożyć kilka plasterków cytryny i opcjonalnie kostki lodu. Tak przygotowana woda doskonale gasi pragnienie i jest wzbogacona o cenne substancje z pokrzywy. Zachęcamy do wypróbowania.
Źródła:
1) D. Tuszyńska-Kownacka, T. Starek, „Zioła w polskim domu”, Wydawnictwo Warta, Warszawa 1987, Wydanie I, str. 170-173
2) J. Moszowicz, „Przewodnik do oznaczenia krajowych roślin zielarskich”, Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne”, Warszawa 1985, Wydanie II, str. 85-87
3) J. Volák, J. Stodola, „Rośliny Lecznicze”, Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne”, Warszawa 1987, str. 298
4) K. Jakubczyk, K. Janda, S. Szkyrpan, „Pokrzywa zwyczajna (Urtica dioica L.) – charakterystyka botaniczna, biochemiczna i właściwości prozdrowotne”, Roczniki Pomorskiej Akademii Medycznej w Szczecinie, https://ojs.pum.edu.pl/pomjlifesci/article/download/78/275, Pom J Life Sci 2015, 61, 2, 191–198 [Dostęp dn. 05-06-2024 r.]
5) R. Nowak, „Natura – niedoceniane źródło kwasu askorbinowego”, Czytelnia Medyczna, https://www.czytelniamedyczna.pl/2528,natura-niedoceniane-rldo-kwasu-askorbinowego.html, [Dostęp dn. 05-06-2024 r.]
Jestem miłośniczką świadomego odżywiania, ziół leczniczych i domowych sposobów na dbanie o zdrowie i urodę. Pasjonują mnie również tematy związane z prawidłową postawą ciała oraz zdrowiem i rozwojem dzieci. W tekstach, które przygotowuję dla Czytelników, zawieram merytoryczną wiedzę, popartą badaniami i materiałami źródłowymi. Dzielę się również swoim doświadczeniem, przepisami kulinarnymi i praktycznymi poradami. Zależy mi na tym, aby teoretyczna wiedza została „podana” w przystępny sposób i odnosiła się do naszego codziennego życia.
