Żywokost lekarski – właściwości i zastosowanie
Żywokost lekarski – opis rośliny
- wieloletnia roślina, która maksymalnie osiąga do 1 metra wysokości;
- ma prostą kanciastą łodygę z wieloma odgałęzieniami;
- liście odziomkowe oraz dolne łodygowate, mają jajowato-lancetowaty kształt i na końcu są zaostrzone;
- roślina jest szorstko owłosiona;
- wiszące kwiaty mają barwę fioletowo-purpurową i są umiejscowione w górnych kątach liści;
- owocem jest rozłupka;
- roślina posiada czarny palowy korzeń z wieloma odgałęzieniami.
Żywokost lekarski – substancje czynne
Korzeń żywokostu lekarskiego może być zaliczany do surowców alantoinowych lub śluzowych. Jego główną substancją czynną jest alantoina (od 0,8 do 1,0%), która pobudza regenerację tkanek. Należy również nadmienić, że zawartość śluzu jest znacząca, ponieważ wynosi od 10 do 15%. Następnie zwróćmy uwagę na fruktany, które wykazują działanie probiotyczne i przeciwzapalne. Dodatkowo surowiec zawiera również skrobię, garbniki, kwas kawowy, chlorogenowy i dielagowy oraz asparaginowy.
Gdzie rośnie żywokost lekarski?
Żywokost lekarski naturalnie występuje w Europie, Azji Mniejszej oraz Ameryce Północnej. W Polsce często rośnie na mokrych łąkach, wilgotnych polach, rowach oraz nad brzegami zbiorników wodnych. Rozmnaża się poprzez nasiona oraz sadzonki korzeniowe. Roślina preferuje słoneczne lub półcieniste stanowiska z urodzajną, lekką i wilgotną glebą.
Żywokost lekarski – kiedy zbierać i jak suszyć?
Roślina kwitnie od maja do lipca, surowcem pozyskiwanym do celów leczniczych jest korzeń żywokostu (z łaciny Symphyti radix). Pozyskuje się go ze stanu naturalnego lub ze stanowisk uprawnych. Na początku wiosny lub jesieni wykopuje się korzeń, po czym oczyszcza się go i usuwa nadziemne części oraz zbutwiałe elementy. Następnie korzeń przycina się na mniejsze części i suszy w suszarni lub lekko uchylonym piekarniku ustawionym na około 35 stopni Celsjusza. Właściwie wysuszony korzeń żywokostu powinien być twardy, z zewnątrz prawie czarny, a w przekroju delikatnie biały. Zalecamy, aby tak przygotowany susz przesypać do szczelnego pojemnika, najlepiej szklanego lub ceramicznego. A następnie schować do ciemnej szafki.
Żywokost lekarski właściwości lecznicze
Z uwagi na fakt, że roślina zawiera alantoiny, może być wykorzystywana do leczenia ran, ponieważ przyspiesza ich gojenie. Z uwagi na możliwą obecność hepatotoksycznych alkaloidów pirolizydynowych zaleca się stosowanie żywokostu tylko zewnętrznie. Żywokost wykazuje właściwości ściągające, regenerujące i przeciwzapalne, dlatego jest składnikiem Maści niedźwiedzi ząb. Dodatkowo roślina silnie pobudza mechanizmy obronne organizmu. Korzeń żywokostu chroni tkanki przed nieprawidłowym zabliźnieniem, dlatego może być stosowany również podczas leczenia złamań i zwichnięć. Maść z żywokostu może też przynosić ulgę podczas stanów napięcia mięśniowego.
Żywokost lekarski – działanie
Odwar z korzenia żywokostu można stosować do przygotowywania okładów i przemywania skóry, zwłaszcza podczas leczenia oparzeń, odmrożenia, owrzodzeń i wyprysków. Z uwagi na fakt, że żywokost wykazuje właściwości łagodzące ból podczas zwichnięć, skręceń i stłuczeń, wchodzi w skład Kyyta maść. Zasypki takie jak Alantan puder zawierają alantoinę, którą stosuje się między innymi na odparzenia, owrzodzenia czy odleżyny. Sproszkowany korzeń żywokostu z niewielką ilością wody, może być używany do okładów wspomagających leczenie owrzodzeń żylakowych i trudno gojących się ran. Rozdrobniony surowiec czy sok świeżo wyciśnięty z korzenia łagodzi urazy po uderzeniach, naciągnięciach i skręceniach.
Żywokost w kosmetyce
Wyciąg z korzenia żywokostu działa łagodząco i regenerująco, dlatego stanowi składnik kremów oraz płynów dedykowanych do suchej, delikatnej czy zniszczonej skóry. Odwarem z żywokostu można przemywać podrażnioną skórę głowy. Kolejnym zastosowaniem są okłady na cerę trądzikową. Żywokost jest także używany do produkcji płynów do golenia i przemywania twarzy.
Żywokost lekarski – przeciwwskazania
W Polsce Symphytum officinale (to łacińska nazwa rośliny) może być stosowany wyłącznie zewnętrznie z uwagi na możliwość uszkodzenia wątroby. Kuracje na skórze tym produktem nie powinny łącznie trwać dłużej niż 2 miesiące w ciągu roku. Odradza się stosowanie żywokostu przez dzieci oraz kobiety w ciąży i karmiące piersią. Zalecamy, aby przed rozpoczęciem stosowania żywokostu skonsultować się z lekarzem, zwłaszcza jeśli przyjmujemy jeszcze inne preparaty lub zmagamy się z chorobami.
Żywokost – podsumowanie
Właściwości żywokostu znane były już w starożytności. Wykorzystywano go wówczas do leczenia sińców, ran i złamanych kości. Obecnie korzeń żywokostu stosowany jest głównie jako składnik preparatów aptecznych przyspieszających gojenie ran, złamań i zwichnięć. Dzięki swoim właściwościom ściągającym i zmiękczającym skórę znalazł również swoje zastosowanie w przemyśle kosmetycznym.
Źródła:
1. J. A. Kozłowski, T. Wielgosz, J. Cis, „Zioła z apteki natury”, Wydaw. Publicat, Poznań 2008, str. 184
2. J. Mowszowicz, „Przewodnik do oznaczania krajowych roślin zielarskich”, wydaw. Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, Wydanie II, Warszawa 1985 r., str. 327-329
3. M. Emanuel Senderski, „Prawie wszystko o ziołach i ziołolecznictwie”, wydaw. Mateusz E. Senderki, Podkowa Leśna 2017, str. 640-641
4. S. Kohlmünzer, „Farmakognozja. Podręcznik dla studentów farmacji”, Wydaw. PZWL, Warszawa 1993, str. 73-74
Jestem miłośniczką świadomego odżywiania, ziół leczniczych i domowych sposobów na dbanie o zdrowie i urodę. Pasjonują mnie również tematy związane z prawidłową postawą ciała oraz zdrowiem i rozwojem dzieci. W tekstach, które przygotowuję dla Czytelników, zawieram merytoryczną wiedzę, popartą badaniami i materiałami źródłowymi. Dzielę się również swoim doświadczeniem, przepisami kulinarnymi i praktycznymi poradami. Zależy mi na tym, aby teoretyczna wiedza została „podana” w przystępny sposób i odnosiła się do naszego codziennego życia.
