Pielęgnacja jamy ustnej: mycie, nitkowanie, fluoryzacja. Jak prawidłowo dbać o higienę?

Prawidłowa pielęgnacja jamy ustnej jest niezbędna, aby zapobiegać chorobom przyzębia i stanom zapalnym. Przeciwdziała nieświeżemu oddechowi i pomaga zachować biel zębów. Regularne mycie zębów oczyszcza jamę ustną z resztek pokarmu oraz hamuje namnażanie się szkodliwych bakterii i wirusów. Niestety często jest niedokładnie lub trwa zbyt krótko. Wiele osób pomija też ważne kroki pielęgnacji takie jak nitkowanie czy stosowanie płynów do higieny jamy ustnej i ogranicza się wyłącznie do szczotkowania.

Jak prawidłowo myć zęby?

Codzienne mycie zębów rano i wieczorem ma zapobiegać odkładaniu się płytki nazębnej, która pozostając na zębach twardnieje, co prowadzi do powstawania kamienia nazębnego. W konsekwencji nasila się stan zapalny i rozwijają się choroby przyzębia. Resztki jedzenia to doskonała pożywka dla bakterii, które namnażają się i uszkadzają powierzchnię zębów.

Zęby należy dokładnie wyczyścić z każdej strony – z przodu, z tyłu, wzdłuż linii dziąseł. Szacuje się, że powinno to zająć co najmniej 2 minuty (po 30 sekund na każdą ćwiartkę jamy ustnej), a w przypadku szczoteczki tradycyjnej nawet 3 minuty. Warto pamiętać, że dla dokładnego mycia zębów znaczenie ma przede wszystkim prawidłowa technika. Zbyt mocne przyciskanie szczoteczki do powierzchni zębów nie podniesie skuteczności pielęgnacji jamy ustnej, za to może doprowadzić do krwawienia dziąseł. Szczoteczkę do zębów należy też regularnie wymieniać co około 3, maksymalnie 4 miesiące.

Aby skutecznie zapobiegać tworzeniu się osadu nazębnego higiena jamy ustnej powinna obejmować nie tylko obszar zębów i dziąseł, ale także powierzchnię języka. Gromadzące się na języku bakterie mogą być przyczyną nieświeżego oddechu. Należy je usuwać po każdym szczotkowaniu zębów specjalnymi czyścikami. Niektóre szczoteczki po drugiej stronie posiadają również powierzchnię przystosowaną do czyszczenia języka.

Płyny do płukania jamy ustnej stanowią uzupełnienie codziennych zabiegów higienicznych. Stosowanie płynu pozwala jeszcze dokładniej pozbyć się zalegających resztek pokarmów, ale także przywrócić prawidłowe pH w jamie ustnej. Nadmierna ilość kwasów produkowanych przez bakterie prowadzi do odwapnienia szkliwa i nasila ryzyko występowania próchnicy. W sprzedaży dostępne są różne rodzaje płynów do płukania jamy ustnej, które pozwalają dopasować produkt do własnych potrzeb.

O higienę jamy ustnej należy dbać jeszcze zanim zęby się pojawią. U niemowląt oznacza to usuwanie bakterii i resztek pokarmowych z powierzchni dziąseł wacikiem nasączonym przegotowaną wodą. Do mycia pierwszych zębów należy wybrać szczoteczkę o miękkim włosiu. Ponieważ dziecko nie potrafi jeszcze wypluwać pasty w tym okresie wybierane są pasty dla dzieci bez fluoru. Od 3 roku życia można już wprowadzić pastę z fluorem zawartym w składzie produktu w ilości dostosowanej do wieku.

Jak nitkować zęby?

Oczyszczanie przestrzeni międzyzębowych to kolejny ważny element dbania o codzienną higienę jamy ustnej. Najpopularniejszym sposobem jest nitkowanie zębów, nieco łatwiejsze w użyciu mogą jednak okazać się szczoteczki międzyzębowe. W sprzedaży dostępne są także irygatory dentystyczne, które oczyszczają przestrzeń między zębami przy użyciu wody pod ciśnieniem.

Najważniejsza zasada nitkowania zębów dotyczy tego, aby robić to regularnie, przynajmniej raz na dobę. Prawidłowa technika nitkowania zębów nie powinna uszkadzać dziąseł i prowadzić do ich podrażnień. Choć może się to zdarzać na początku, zanim opanujemy właściwą technikę. Do nauki nitkowania, a także w przypadku wąskich przestrzeni między zębami najlepiej wybrać woskowane nici dentystyczne, które łatwiej wsunąć pomiędzy zęby. Nić dentystyczną należy przesuwać ruchami pionowymi na linii góra-dół pamiętając, aby przylegała do powierzchni zęba. Każda kolejna przestrzeń ma być czyszczona przy użyciu świeżego fragmentu nici. Dzieci nie powinny samodzielnie nitkować zębów przed ukończeniem 8 roku życia. Pomiędzy 8 a 10 rokiem życia czynność tę powinni nadzorować rodzice.

Alternatywą dla stosowania nici dentystycznych są szczoteczki międzyzębowe. Takie rozwiązanie sprawdzi się w szczególności u osób, które nie przepadają za nitkowaniem zębów lub uważają, że jest ono dla nich za trudne. Szczoteczki międzyzębowe będą wygodne również dla dzieci, do zastosowania przy noszeniu aparatu ortodontycznego lub w podróży. Podobnie jak w przypadku nici rozmiar i rodzaj szczoteczki należy wybierać w zależności od wielkości posiadanych przestrzeni między zębami. Dostępne rozmiary mieszczą się w granicach już od około 0,4 mm do około 1,3 mm.

Fluoryzacja zębów

Nieleczona próchnica rozwija się i z czasem może dosięgnąć miazgi zęba, co wymaga leczenia kanałowego. Jej charakterystycznym początkowym objawem są plamki na powierzchni zębów o jasnym zabarwieniu. Składnikiem past do zębów, który pomaga zabezpieczyć je przed rozwojem próchnicy jest fluor. Są jednak sytuacje, kiedy skuteczna ochrona wymaga zastosowania dodatkowych dawek fluoru. Ponieważ szkodliwy jest nie tylko niedobór fluoru, ale także jego nadmiar zabiegi fluoryzacji (także te domowe) powinny być prowadzone w porozumieniu ze stomatologiem.

Fluoryzacja zębów ma na celu przede wszystkim ochronę zębów przed próchnicą. Działanie fluoru wzmacnia szkliwo, uodparnia je na szkodliwe działanie kwasów i bakterii, zapobiega demineralizacji. Fluoryzacja stosowana jest u osób szczególnie narażonych na ryzyko próchnicy, zmagających się z zaburzeniami rozwoju szkliwa, u dzieci i młodzieży, osób noszących aparaty ortodontyczne. Wykorzystuje się ją również w leczeniu próchnicy i nadwrażliwości na wczesnym etapie. Przykładem produktu, który można zastosować w warunkach domowych jest Elmex żel do fluoryzacji (1 g żelu zawiera łącznie 12,5 mg fluoru) stosowany zarówno profilaktycznie, jak i leczniczo w przypadku pierwszych zmian próchnicowych oraz nadwrażliwości szyjek zębowych. Fluoryzacja jest też jednym z elementów higienizacji zębów prowadzonej w gabinecie dentystycznym i zalecanej przynajmniej raz w roku. Higienizacja zębów pomaga usunąć kamień nazębny oraz gromadzące się na powierzchni zębów osady. W trakcie zabiegu, fluoryzację poprzedza dokładne oczyszczenie zębów: skaling oraz piaskowanie.

W sprzedaży dostępne są również pasty bez fluoru. To rozwiązanie sprawdza się m.in. u osób narażonych na nadmiar fluoru w organizmie (dostarczanego za pośrednictwem środków do pielęgnacji jamy ustnej, ale także jedzenia i wody) lub np. cierpiących na reakcje nadwrażliwości związane ze stosowaniem związków fluoru.

Środki do pielęgnacji jamy ustnej to nie wszystko. O czym jeszcze pamiętać?

• Ślina w trakcie dnia wypłukuje resztki pokarmów i pomaga chronić zęby. Aby jej nie brakowało, należy dbać o prawidłowe nawodnienie organizmu.
• Dym tytoniowy nie tylko prowadzi do rozwoju chorób układu oddechowego, ale jego cząsteczki mogą także zalegać w gardle i płucach nasilając objawy nieświeżego oddechu. Palenie papierosów prowadzi ponadto do powstawania żółtych przebarwień na zębach oraz działa wysuszająco. Zerwanie z nałogiem wpłynie więc zarówno na zdrowie układu oddechowego, jak i zębów.
• Cukier to doskonała pożywka dla bakterii, które w trakcie ich rozkładu wytwarzają kwasy organiczne, co w konsekwencji może prowadzić do demineralizacji szkliwa. Aby zapobiegać próchnicy i prawidłowo dbać o pielęgnację jamy ustnej warto ograniczyć ilość słodyczy i słodzonych napojów w diecie.
• Wapń wzmacnia kości i zęby oraz jest ich podstawowym budulcem. W codziennej diecie można dostarczać go za pomocą nabiału, ale także orzechów, szprotek i sardynek, warzyw strączkowych. Na prawidłowe wchłanianie wapnia oraz całą gospodarkę wapniowo-fosforanową wpływa witamina D, która u wielu osób w okresie jesienno-zimowym wymaga dodatkowej suplementacji. Dla zdrowia zębów bardzo ważne są również składniki takie jak fosfor oraz witamina C, która dba o zdrowie dziąseł i zapobiega ich krwawieniu.